str 066 067

Tenczyn, Ojców, Pieskowa Skała i Olkusz. Pomyślano również o zabezpieczeniu granicy zachodniej. Jej odcinka południowego bronił cały ciąg umocnień już wymienionych od Lanckorony po Olkusz. Dalej ku północy granicy miały strzec: Będzin, Bobolice, Lelów, Olsztyn, Krzepice, Wieluń, Bolesławiec i Ostrzeszów. Po zwycięskiej wojnie w 1343 roku uzupełniła tę listę Wschowa.

Bardzo ciekawa sytuacja istniała w Wielko-polsce (ziemie poznańska i kaliska). Najbardziej na zachód wysunięty był Międzyrzecz, nieco osamotniony wprawdzie, lecz niezwykle starannie ufortyfikowany, jako że leżał tuż przy granicy. Poza nim dzielnicy tej broniły zamki położone już w głębi terytorium, jak: Poznań, Pyzdry, Kalisz i Konin. Ważnego odcinka północnego tych ziem broniły: Wieleń, Ujście, Czarnków, Nakło i Bydgoszcz. Później doszły też Drezdenko i Santok.

W drugiej połowie panowania Kazimierza Wielkiego, gdy Polsce podporządkowana została Ruś Halicka, także na tamtych terenach rozbudowano umocnienia i zamki. Jej rezultatem była modernizacja takich punktów obronnych, jak: Tustań, Halicz, Trębowla i Lwów, oraz budowa linii twierdz: Sanok, Przemyśl, Lubaczów, Bełz i Włodzimierz. Jak łatwo zauważyć, najmniej umocnień leżało na Mazowszu, Można tu jedynie wymienić daleko wysunięty ku północy Rajgród oraz broniące przed

Krzyżakami: Raciąż, Złotoria, Płock i Wyszogród.

Król był niestrudzonym inicjatorem budowy obiektów obronnych. Namową, a często również naciskiem powodował, że zamki obronne wznosili nie tylko możni feudałowie, ale także instytucje, jak np. Kościół. Uzupełniało to znakomicie działalność królewską, rosła siła obronna kraju, a i sami fundatorzy czerpali pewne korzyści, ciesząc się uznaniem i wdzięcznością władcy.

Powstała też wówczas spora liczba ufortyfikowanych obiektów klasztornych, a także przy wznoszeniu pojedynczych kościołów pamiętano o ich przydatności do obrony. Duchowni feudałowie wznieśli około 8 zamków, możni zaś świeccy — jak się oblicza — w około 13 wypadkach otrzymali zezwolenie władcy na budowę ufortyfikowanych siedzib. Budowa zamków przez możnych była wyrazem ich rosnącej siły ekonomicznej i znaczenia politycznego w państwie.

W omawianym okresie łącznie wzniesiono 77 obiektów (zamków i miast).

Budowano przede wszystkim z cegły bądź kamienia, drewno stanowiło tylko materiał dodatkowy. Ważnym momentem był wybór miejsca, na którym miał wznosić się zamek. Kierowano się przy tym właściwościami obronnymi terenu. Korzystne więc były: szczyt

67