Top 59 bmp

wymagających wielkiego napięcia uwagi. Poznał skomplikowaną aparaturę i sam potrafił: przerabiać urządzenia elektronowe stosownie do potrzeb badawczych. Wkrótce dokonał odkrycia, polegającego na wykazaniu związku pomiędzy pewnymi warunkami rozchodzenia się ultrakrótkich fal radiowych a pojawieniem się na wysokości 82 kilometrów srebrzystych obłoków, widocznych tylko pod oddalonymi od równika szerokościami geograficznymi (Robert mieszka na Łotwie).

Tak więc w przypadku Roberta obserwujemy „ofensywne” pozyskanie kontaktów i warunków pobudzających dalszy rozwój osobowości, a wykraczających daleko poza wszystko, czego mógł dostarczyć wysoce kulturalny dom rodzicielski i choćby najlepiej prowadzona szkolą.^ (Ojciec Roberta, architekt, także sprzyjał jego zainteresowaniom, lecz oczywiście miał ograniczoną mpźliwość udzielania pomocy chłopcu zgłębiającemu tajniki, kosmosu).    -    .

Nacisk, położony w < naszych dotychczasowych rozważaniach na związek między rozwojem psychicznym jednostki a splotem warunków zewnętrznych i wewnętrznych' szczególnie'pobudzających kształtowanie wybitnych dyspozycji twórczych, nie łączy się bynajmniej z negq-waniem znaczenia wrodzonych różnic indywidualnych. Jednak te wrodzone różnice w wielu wypadkach nie są różnicami zdolności, lecz jak to akcentują psychologowie radzieccy, różnicami wieloznacznych zadatków. Owa wieloznaczność rozumiana jest w ten sposób, że inne oddziaływanie zewnętrzne oraz inna historia życia doprowadza nie do szybszego lub bujniejszego tylko rozwoju jakichś rzekomo przyrodzonych cech, lecz do powstania jakościowo odmiennej osobowości, także pod względem specyfiki zdolności^ Z osobowością rzecz ma się tedy inaczej niż z-rośliną.

Wiadomo z obserwacji, że z posadzonego nasienia rozwinie się ściśle określony gatunek rośliny. Jednakże przy złych warunkach oświetlenia i jałowej glebie roślinka będzie marna, a jej owoce skąpe. Zupełnie inaczej stanie się wówczas, gdy zapewnimy jej doskonałe warunki rozwoju. Jednakże kształt roślinki, forma i kolor jej kwiatów oraz owoców są zdeterminowane już w nasieniu, a lepsza lub gorsza pielęgnacja może tylko ułatwić lub utrudnić naturalny rozwój jej poszczególnych cech. Rola wychowania w rozwoju ludzkich zdolności jest znacznie istotniejsza i rozleglęjsza niż wpływ pielęgnacji na rozwój rośliny. Wydaje się, iż najgruntowniejszą podstawą teoretyczną dla zrozumienia tej roli jest koncepcja przedłożona przez wybitnego psychologa, radzieckiego A. N. Leontiewa¹. Właśnie z jego teorii (będącej rozwinięciem dorobku innych psychologów radzieckich w tej dziedzinie, takich jak L. S. Wygotskij, B. N. Tiepłow i inni) wynika, iż błędem jest mniemanie, jakoby wszystkie zdolności, które ujawnia normalna, dojrzała jednostka ludzka, zostały przez nią odziedziczone i mogą. być przez najszerzej pojęte wychowanie jedynie pobudzane do intensywniejszego rozwoju lub hamowane. Niektóre zdolności muszą dopiero zostać „skonstruowane”, „wytworzone” w toku życia jednostki.

Czy znaczy to, że takielgdolności są niezależne od określonych mechanizmów fizjologicznych,^jHfe wymagają istnienia odpowiednich właściwości mózgu? ^Wymagają, lecz pewne właściwości funkcjonowania mózgu, będące materialnym podłożem tych zdolności, nie są wrodzone, lecz formują się dopiero pod wpływem określonych sytuacji i zadań życiowych. Aby wyjaśnić to sobie nieco dokładniej, musimy zapoznać się z dokonanym przez Leontiewa podziałem zdolności ze względu na ich pochodzenie. Badacz ten dzieli wszystkie zdolności na 2 podstawowe grupy:    .    ,    -    ^    '

—    zdolności naturalne, podstawowe, które są bezpośrednio zależne od odziedziczonych właściwości układu nerwowego;

—    zdolności specyficznie ludzkie, których osnową są zdolności „naturalne”, lecz które powstają dopiero pod wpływem stykania się jednostki z określonymi wy tworami, ludzkiej kultury.

Jako przykłady zdolności naturalnych Leontiew wymienia' zdolności szybkiego wytwarzania odruchów warunkowych, rozróżniania bodźców wzrokowych, słuchowych itd. Są to zdolności w znacznej mierze wspólne człowiekowi i zwierzętom stojącym na wyższym stopniu rozwoju. Zdolności te są bezpośrednio zależne od odziedziczonych właściwości układu nerwowego, lecz mogą się doskonalić pod wpływem ćwiczeń. Stwierdzono na przykład, że psy laboratoryjne, których używa się do doświadczeń polegających na wyrabianiu i przekształcaniu rozmaitych odruchów warunkowych, zaczynają z czasem szybciej wytwarzać nowe • odruchy.    _    •

Zdolności naturalne opierają się bezpośrednio na przekazywanych

N-—    ;

¹ Patrz następujące prace A. N. Leontiewa:

—    Ilpupoda u tSopMUpoeaMte ncuximecKux ceoPcme u npotfeccoB Hejioeena. „BozipocM ncHxonorHn”,

1655, JMfe 1;    .    ’    -

—    O fiopMfrpomHuu cnocoÓHOcmeu, „Bonpoctu ncmojiorMM *, 1960, Ml;

—■ BuojiozunecKoe u cotfua/tbHoe e ncuxuKs neMeena. „BonpocŁi ncuKonoraK”, 1960, M

—    O rozwoju psychiki. Warszawa 1962, PWN.

123