img210

zaciekawienie, budzi aktywność umysłową, której towarzyszy napięcie i skupienie uwagi. W dążeniu do uzyskania pozytywnego wyniku wzmaga się intensywność myślenia: tworzą się wyobrażenia i przypominają wiadomości potrzebne do znalezienia trafnego rozwiązania. Zachodzą tu ważne w rozwoju myślenia dziecka procesy analizy i uogólniania. Trafny wynik utrwala wiadomości dziecka o danym przedmiocie, rozszerza zakres treści pojęcia. Można więc powiedzieć, że w toku wychowania umysłowego, które można osiągnąć poprzez zabawy i gry dydaktyczne, realizujemy dwa podstawowe zadania: formalne — rozwój funkcji poznawczych, oraz materialne — utrwalanie i wzbogacanie wiadomości i pojęć dziecka.

Na podkreślenie zasługuje jeszcze jeden moment występujący w tym wysiłku umysłowym dziecka w toku zabaw dydaktycznych. Wszystkim stanom myślenia dziecka towarzyszą uczucia. Są to uczucia wyższe, zwane w psychologii uczuciami intelektualnymi. „Tak nazwiemy stany przyjemne i przykre, związane i odnoszone do czynności poznawania, a więc sądzenia i rozumowania, bez względu na to, czy sąd byłby twierdzący, czy przeczący. Więc naprzód przykre uczucie niewiedzy i przyjemność związana z dowiadywaniem się” *.

Rozwijanie uczuć intelektualnych ma duże znaczenie w przygotowywaniu dziecka do szkoły, bowiem podłoże uczuciowe w procesie uczenia się pomaga w osiąganiu powodzenia w nauce.

Elementy wychowania umysłowego znajdujemy również w zabawach ruchowych. Każda zabawa ruchowa, aby miała właściwy przebieg, wymaga rozumienia przez dzieci podawanych im poleceń, zapamiętania tych poleceń i prawidłowego odtworzenia. Dziecko musi także zrozumieć reguły zabawy i stosować się do nich. W toku tych zabaw rozwija się u dzieci spostrzegawczość, zdolność do szybkiej reakcji, do oceny wyników własnych i kolegów. Wzbogaca się także słownik dziecka związany z tą dziedziną działania (np. określanie kierunków, położenia, postawy).

Wychowanie społeczno-moralne

Zabawy są dla dzieci pierwszą szkołą wychowania moralnego i społecznego. Początkowo ma to miejsce w rodzmierpózńiej^-— w sto-"pniu" znacznie większym — w przedszkolu. Warunki oddziaływania na postawy społeczno-moralne dziecka są w przedszkolu znacznie korzystniejsze niż w rodzinie ze względu na liczne kontakty z rówieśnikami i różnorodność tych kontaktów, szczególnie w zabawach podejmowanych z inicjatywy dzieci.

^W zespołowych zabawach k o n s t r u k c y j n y c h dziecko podporządkowuje się wyznaczonym i pożądanym społecznie sposobom postępowania, odczuwa radość wspólnego tworzenia itp. W dążeniu

¹ Wł. Witwlcki: Piychologia. Tom II. Warszawa 1963, PWN, •. 166.