PB040628

56 ?•__Higiena I dobrostan zwierząt gospodarskich_

2.4. Metody sumarycznej oceny czynników klimatu

Temperatura i wilgotność powietrza nie są miarodajnymi kryteriami odczuwania właściwości termicznych klimatu (bioklimatu). Wiadomo, iż odczuwanie ciepła łub zimna zależy też od prędkości ruchu powietrza, natężenia promieniowania słonecznego i radiacyjnego. Dlatego opracowano kilka metod i wskaźników sumarycznej oceny fizycznych czynników klimatu. jak ochładzanie bioklimatycznego (H), temperatura wynikowa (y, temperatura ekwiwalentno-efektywna (EET°), temperatura radiacyjno--ekwiwalentno-efektywna (REET°), indeks bioklimatyczny (B).

I) Ochładzanie bioklimatyczne (H) - jest efektem łącznego oddziaływania temperatury, wilgotności, ruchu powietrza i radiacji w środowisku zwierząt, dlatego też traktowane jest jako efekt kompleksowego oddziaływania czynników klimatycznych na organizm zwierzęcia (także człowieka). Ochładzanie jest biometeorologiczną miarą utraty ciepła, mierzy potencjalną siłę oziębiającą środowiska powietrznego. Do pomiaru ochładzania służy katatermometr - stąd też używa się terminu ochładzanie katatermometryczne.

Katatermometr jest podobny z wyglądu do termometru o stosunkowo dużym zbiorniczku, wypełnionym alkoholem (toluol). Wskazuje on nie temperaturę, lecz fizyczną utratę ciepła przy ochładzaniu z temperatury 38 do 35 °C.

Wielkość ochładzania wyliczona na podstawie pomiaru katatermome-trycznego nazywa się katawartością lub kataindeksem.

Są trzy rodzaje katatermometrów. Katatermometr zwykły (suchy) traci ciepło na skutek działania ruchu i temperatury powietrza oraz przez wypro-mieniowanie ciepła do otoczenia (radiacja i konwekcja). Jego modyfikacje: katatermometr wilgotny traci ciepło dodatkowo przez parowanie, a katatermometr srebrzony ochładza się w zasadzie tylko przez konwekcję (nieb i temperatura powietrza), co przedstawia poniższe zestawienie:

Rodzaj kaialcrmomctm	Czynniki wpływające na ochładzanie
	ruch powietrza	temperatura powietrza	temperatura powierzchni otaczających lub natężenie prom. słoń.	wilgotność powietrza
Wilgotny	+	+	+	+ i
Suchy	+	+	+
Srebrzony	+	+	-	i—

57

Rozdział 2. Wpływ warunków mikroklimatycznych -

Wyniki pomiarów katatermomctrami określamy skrótami odpowiednio do rodzaju katatermometru:

•    ochładzanie suche (katawartość sucha) - H lub H_r

•    ochładzanie wilgotne (katawartość wilgotna) - H' lub H _e

•    ochładzanie srebrzone (katawartość srebrzona) - H" lub H k-

Dla każdego katatermometru trzeba oznaczyć jego cechę F (faktor), ponieważ masa i kształt oraz rodzaj szkła przyrządu różnią się zwykle od siebie. Cechowanie przyrządów wykonują wytwórnie; cechę umieszcza się bezpośrednio na przyrządzie (liczba trzycyfrowa).

Duża czułość katatermometru sprawia, że wskazane jest dwu-, trzy-, cztero-, a nawet pięciokrotne przeprowadzanie pomiaru w danym miejscu i wyliczenie średniej. Na zewnątrz wykonuje się pomiary w cieniu.

Zasada pomiaru polega na mierzeniu czasu (stoperem) opadania słupka^- alkoholu od temp. 38 °C do 35 °C i wyliczeniu wielkości ochładzania ze wzoru:

S

gdzie: F - cecha katatermometru (liczba stała) - mówi, ile mcal ciepła traci I cm² powierzchni zbiorniczka katatermometru w czasie spadku słupa cieczy z 38 do 35 °C lub w układzie SI określa ilość ciepła w J, które oddaje 1 cm² powierzchni zbiorniczka w takim samym czasie spadku cieczy od temp. 38 do 35 °C

S - czas ochładzania się katatermometru z 38 do 35 °C w sekundach, H - katawartość (kataindeks) w mcal/cm²-s: w układzie SI wielkość ochładzania podajemy w W/m² lub w mW/cm² (przelicznik odpowiednio 41,868 lub 4,187).

Wskaźnik ten (H) używany jest głównie do porównawczych pomiarów zoohigienicznych (mikróklimatycznych) i oceny obiektów inwentarskich.

Wpływ ochładzania na zwierzęta

Wpływ ochładzania na organizmy zwierzęce należy ujmować jako łączny efekt działania temperatury, wilgotności i mchu powietrza, a także właściwości radiacyjnych otaczających zwierzę ciał stałych (np. przegród budowlano-konstrukcyjnych pomieszczenia), zdolnych do emisji lub absorpcji promieni cieplnych, lub natężenia promieniowania słonecznego. Dlatego też ochładzanie jest uniwersalnym wskaźnikiem jakości mikroklimatu (bio-klimatu) i właściwości ciepłochronnych pomieszczeń inwentarskich.