skanuj0011 (386)

Andrzej Meissner

przeznaczoną dla szkół w całej monarchii.austriackiej. Jej odbiorcami były szkoły parafialne, szkoły główne, szkoły normalne i gimnazja. Najwięcej podręczników wydawano dla szkół ludowych (np. elementarze). Autorami książek byli Polacy i Austriacy. W tym ostatnim przypadku teksty musiały być tłumaczone na język ojczysty uczniów, skutkiem czego nie zawsze spełniały warunki formalne, były bowiem pełne błędów językowych, nie mówiąc już o doborze treści, często obcej dla- ucznia. Wraz z nadejściem ery konstytucyjnej w Galicji podjęto starania o uruchomienie własnego wydawnictwa. Po latach starań w roku 1878 powstało Wydawnictwo Książek Szkolnych w Zakładzie Narodowym im. Ossolińskich¹, które przejęło na siebie obowiązek wydawania podręczników do wszystkich typów szkół, głównie do szkół ludowych pospolitych oraz wydziałowych męskich i żeńskich. W ten sposób społeczeństwo polskie uzyskało bezpośredni wpływ na charakter i jakość podręczników, nad czym czuwała RSK, Bez aprobaty władz szkolnych żadna publikaq'a nie mogła zostać wpisana na listę podręczników. Jak wynika z obliczeń J. Wojtala lwowskie Wydawnictwo Książek Szkolnych opublikowało dla szkół elementarnych około 80 tytułów, na które składały się elementarze, czytanki do języka polskiego, katechizmy i historie biblijne, podręczniki do rachunków, historii, geografii i przyrody². Listę tę uzupełniają podręczniki do fizyki, chemii, języka francuskiego, gramatyki języka polskiego, rysunku, robót ręcznych oraz śpiewniki

ukazujące się w oficynach Towarzystwa Nauczycieli Szkół Wyższych czy Polskiego Towarzystwa Pedagogicznego³.

Dużą uwagę przywiązywały władze szkolne do podręczników dla szkół średnich kształcących galicyjską inteligencję. Początkowo również i szkoły średnie zaopatrywane były przez Wiedeń, przy czym były to z reguły tłumaczenia języka niemieckiego częściowo przystosowane do warunków polskiej szkoły. Używano też książek szkolnych obowiązujących w zaborze pruskim i rosyjskim. Począwszy od lat 70. XIX w. przygotowaniem tych wydawnictw zajęło się wspomniane wcześniej Wydawnictwo Książek Szkolnych, ale wydało zaledwie około 20 pozycji. Rada Szkolna Krajowa, która do tej sprawy przywiązywała dużą wagę powołała do życia Komisję Podręczników Szkolnych. Zajęła się ona oceną i zatwierdzaniem zamawianych podręczników, czuwała nad ich odpowiednim poziomem dydaktycznym i edytorskim. Pomijając tu charakterystykę tych podręczników, co już uczynił S. Możdżeń, należy przeprowadzić ilościową analizę tych wydawnictw⁴.

-63-

1

   Dzieje tej oficyny wydawniczej przedstawił J. Wojtal w pracy: Wydawnictwo Książek Szkolnych w Zakładzie Narodowym im. Ossolińskich 1878—1918, Wrocław 1976.

2

   Bibliografię podręczników wydanych przez Wydawnictwo Książek Szkolnych zamieścił J. Wojtal, op. dt. Patrz też: Ossolińskie podręczniki i książki szkolne z lat 1878—1918. Materiały bibliograficzne, Rocznik Zakładu Naukowego im. Ossolińskich, t. VH, red. E. Adamczak i J. Albin, Wrocław 1972, s. 119—134. Ponadto wykaz wydawnictw tej oficyny znajdujemy w publikacji pt. Druki oficyny Ossolińskiej 1828—1918, oprać, bibliogr. E. Galós i T. Madejska, red. K. Korzon, Wrocław 1987. Zarysem dziejów oficyny ossolińskiej poprzedziła K. Korzon.

3

Wykaz książek dla szkół ludowych, opublikowali M. Baranowski, Sz. Parasie-wicz, Książki szkolne w szkołach ludowych galicyjskich i w innych ziemiach polskich dawniej używane, Lwów 1898.

4

' V ⁴ S. Możdżeń, Podręczniki w galicyjskich szkołach średnich (1860—1885), Acta Universitatis Wratislaviensis. Prace Pedagogiczne VII, Wrocław 1975, s. 33—59. Analizę podręczników do nauczania historii w szkołach ludowych i średnich przeprowadził _Cz. Majorek, Historia utylitarna i erudycyjna. Szkolna edukacja historyczna w Galicji (1772—1918), Warszawa 1990. O podręcznikach do języka polskiego możemy'przeczytać w zbiorze artykułów pod red. M. Inglota, Literatura i wychowanie.'Z dziejów edukacji literackiej w Galicji, Wrocław 1983. Tam też znajduje się bogata bibliografia. Analizę podręczników do historii Polski zawierają publikacje: H ftŁ Gawroński, Wpływ krakowskiej szkoły historycznej na galicyjskie podręczniki V \Polski doby pozytywizmu, Przegląd Humanistyczny 1981, nr 6, s. 131 — 147;! M. Wierzbicka, Popularne podręczniki dziejów Polski w latach 1864—1914, [w:] \ Edukacja historyczna społeczeństwa polskiego w XIX wieku, red. J. Maternicki, Warszawa 1981, s. 355—394; W. Zwolska, Podręczniki historii w gimnazjach galicyjskich w latach 1867-1914, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Łódzkiego, seria I: Nauki Humanistyczno-Społeczne, Historia XIX i XX w. 1971, z. 76, s. 85—104.