skanuj0017 (289)

Andrzej Meissner

teoretyków pedagogiki. Bibliografie przedmiotowe odnotowują te publikacje, których autorami sąm.in. Bolesław Mieczysław Baranowski, Zygmunt Balicki, Antoni Danysz, Wiktor Doleżan, Anastazją Dzieduszycka, ks. Walenty Gadowski, Jerzy Hawrot, Andrzej Józefczyk, Wincenty Lutosławski, Antonina Machczyóska, Bolesław Mańkowski, Bronisław Markiewicz, Stanisław Prus-Szezepa-nowski, Helena Radlińska, Maria Ramułtowa, Henryk Rowid, Zygmund Sawczyński, Zygmunt Samolewicz, Stanisław Sobieski, Bolesław^Trzaskowski, Stefan Zaleski, Stanisław Zarański, Roman Zawiłiński, Kazimierz Twardowski. Historiografia pedagogiczna odgrywa ważną rolę w poznawaniu procesu kształtowania się myśli edukacyjnej, jej głównych nurtów, orientacji i zakresu tematycznego. Dzięki literaturze pedagogiczno-oświatowej możemy przeprowadzić charakterystykę środowiska pedagogów i ludzi związanych z pedagogiką i jej poszczególnymi dziedzinami. Możemy też zorientować się, jakie były związki pedagogów galicyjskich z zachodnią myślą pedagogiczną, a tym samym ustalić ich wkład w ogólny rozwój tej dopiero krystalizującej się dyscypliny naukowej.

Mało znane są również poradniki dla rodziców i wychowawców pragnących swoim dzieciom zapewnić sukces życiowy. Sprawą tą zajęła się ostatnio Jadwiga Szymczak-Hoff, która w publikacji pt. Drukowane kodeksy obyczajowe na ziemiach polskich X—XIX wieku. Studium źródłoznawcze (Rzeszów 1982) omówiła tego typu poradniki również z terenu Galicji. Oświata dorosłych znacznie rozbudowana na terenie zaboru austriackiego dysponuje bogatym zbiorem różnorodnych źródeł, które mogą stanowić podstawę do przeprowadzenia rekonstrukqi pozaszkolnego systemu kształcenia i wychowania młodzieży i ludzi dorosłych.

W wykazie źródeł drukowanych nie można pominąć przekazów o charakterze wspomnieniowym, które wydawane były przy okazji jubileuszy i rocznic instytuq'i, organizaq'i kulturalno-oświatowych czy znanych osobistości z życia szkolnego. W tej samej grupie mieszczą się pamiętniki lub zbiory pamiętników nauczycieli, działaczy • oświatowych, przedstawicieli administracji szkolnej. Klasycznym przykładem są: Antoniego Knota Galicyjskie wspomnienia szkolne (Kraków 1955), ale również publikacje takich autorów, jak np. Stanisława Estreichera, Stanisława Łempickiego, Karola Korty, Mieczysława Opałki, Stanisława Pigonia i wielu innych²⁹. Na uwagę zasługują też wspomnienia działaczy chłopskich i przedstawicieli różnych grup społecznych, którzy pisząc o latach młodości kreślili obraz szkoły galicyjskiej. Wymienić tu wypada takich autorów, jak: Jakub Bojko, Walenty Kunysz, Ferdynand Kuraś, Franciszek Magryś, Jan Słomka, Jan Stryczek³⁰.

Odnotowania wymaga również literatura piękna jako specyficzne źródło wiedzy o epoce i jej życiu społecznym. W dziełach literackich, jak w zwierciadle, odbijają się poszczególne sfery życia całych zbiorowości i poszczególnych ludzi. Te literackie obrazy wymagają, oczywiście, innego potraktowania niż utwory pamiętnikarskie, konieczne jest bowiem oddzielenie fikcji od faktów rzeczywistych. W literaturze polskiej mamy wiele przykładów dzieł literackich podejmujących kwestie oświatowe, by wymienić chociażby klasyczne już Syzyfowe prace Stefana Żeromskiego. Obraz szkoły galicyjskiej znajdujemy m.in. w powieściach Józefa Bieniasza pt. Edukacja Józefa Barącza. Powieść z życia gimnazjalistów (Lwów 1933) oraz Maturanci. Powieść z życia studentów (Kraków 1933), w których znajdujemy charakterystykę środowiska

²⁹    S. Estreicher, Lata szkolne [Gimnazjum iw. Anny], Kraków 1933; K. Korta, Gimnazjum <św. Anny w Krakowie. Wspomnienia ucznia z lat 1888 —1896, Kraków 1938; S. Łempicki, Złote paski. Wspomnienia ze szkoły galicyjskiej, Warszawa 1957; M. Opałko, O Lwowie i mojej młodości. Kartki z pamiętnika 1881—1901, Wrocław 1987; S. Pigoń, Z Komborni w świat. Wspomnienia młodości, Warszawa 1983.

³⁰    J. Bojko, Okruszyny z Grębowosza, Lwów 1911; W. Kunysz, Wścibski i wrazicki. Pamiętnik chłopa galicyjskiego, Warszawa 1973; F. Kuraś, Przez ciernie żywota, Warszawa 1954; F. Magryś, Żywot chłopa-dzialacza, Lwów 1932; J. Słomka, Pamiętnik włościanina, od pańszczyzny do dni dzisiejszych, Warszawa 1983; J. Stryczek, Chłopskim piórem, Warszawa 1984.

-75-