img008 (44)

44 Pismo klinowe

dobne. Jeszcze bardziej komplikują tę kwestię problemy pochodzenia wczesnego pisma linearnego Elamitów, pisma hieroglificznego oraz pisma z doliny Indusu, które mają przypuszczalnie jakiś związek z genezą pisma klinowego. W każdym razie najwcześniejsze zabytki pisma klinowego, odkryte w Uruk — inaczej Warka (biblijne Erech) — w Kisz, Lagasz, Nippur, Ur, Szurupak, Dżamdat Nasr, Eridu i innych miejscach, zachowały się w prymitywnym piśmie piktograficznym. Teksty te spisane są prawdopodobnie w języku sumeryjskim.

ROZWÓJ ZNAKÓW KLINOWYCH

ZNACZENIE		PIKTOGRAMY PIERWOTNE	PIKTOGRAMY	FORMA ARCHAICZNA	FORMA ARCHAICZNA (OK.2500 - 2350)		KLASYCZNE
sumeryj- skie	polskie		O 9Q^a	(OK. 2500--2350 NA GLINIE	NA KAMIENIU' LUB METALU	LOŃSKIE	ASYRYJSKIE
	sztylet	f
O/l , dinjir	niebo, bóg	*	*
tu	mężczyzna	1	<l!3>				t—C-M>-
jjI, munttJ	pudendum, kobieca	V ,	0	0	>
Aur	góra	a		-Sa			%
3^tm	niewolnica	V •	[>•:	dSj>	[>$r
^saJ	głowa	P	<n=o			t>H^
k a ,	usta. mówić	P			<R3		im
a	woda		w	W	// •	F?	ry .
du , jui	iść. stać	Ł		R			—4 y p-c—l
m ujhtn	ptak			-W			^7
t\a , /lO	ryba, móc		i	P		fp	W
jud	wół			^pv’"	4>	& m	*
słu	Jęczmień			ypp}	>) ) //

12. Rozwój znaków klinowych

Rzecz paradoksalna, że pierwotnie pismo „klinowe” wcale nie byl klinowe; znaki miały charakter czysto obrazowy, a symbole obrazow przedstawiały istoty żywe i przedmioty martwe.

Według uczonego amerykańskiego Speisera, system klinowy wyró: z pisma, któremu dały początek znaki własności, prymitywne prototyp znaków występujących na walcowatych pieczęciach z Mezopotamii.

V/. następnej fazie symbole przedstawiały także pojęcia abstrakcyjni symboli tych dostarczały znaki odnoszące się do wyrazów o znaczeni pokrewnym, na przykład tarcza słoneczna zaczęła oznaczać również t£ kie pojęcia, jak „dzień”, „światło” i „jasność”. Używane w ten sposó znaki pisma nazywa się ideogramami, choć nie jest to nazwa zupełni prawidłowa; ściślej biorąc są to znaki-słowa. Nie wszystko jednak moi na wyrazić mając do dyspozycji same tylko znaki-słowa; z chwilą kied ■pojawiła się potrzeba przedstawienia wypowiedzi ciągłej, okazało sii że znaki-słowa nie obejmują wielu ważnych składników mowy, takie jak końcówki przypadków, zaimki, przysłówki, przyimki, ani imio własnych, zwłaszcza imion cudzoziemców. W rezultacie symbole obraz kowe zaczęły przedstawiać nie tylko przedmioty czy związane z nin pojęcia abstrakcyjne, lecz także wartość fonetyczną wyrazów, niezs leżnie od znaczenia tych znaków jako obrazków. Innymi słowy pism klinowe stało się pismem rebusowym. Wiele symboli było teraz „obrs zami dźwięków” lub fonogramami, przedstawiało słowa-dźwięki bąd też komplementy fonetyczne. Dodajmy tu, że szczytowym osiągnięciei systemu klinowego było wytworzenie sylabariusza, czyli pisma posługi jącego się znakami sylab i samogłosek. System ten nie zdradzał jedna nigdy najmniejszych tendencji do przekształcenia się w system alfr betyczny. Dwa doniosłe wyjątki stanowią tu: staroperskie pismo klinów, które rozwinęło się pod wpływem alfabetu aramejskiego, oraz alfabc z Ras Szamra, związany z systemem pisma klinowego jedynie lcszta. tern liter.

ROZWÓJ SYSTEMU

Skala wyrazu znaków klinowych była bardzo szeroka; niektóre byl polifonami, gdyż miały więcej niż jedną wartość fonetyczną, inne, zw: ne homofonami, miały podobne wartości fonetyczne, ale przedstawiał całkiem różne przedmioty. Aby uniknąć wieloznaczności, wprowadzor determinatywy, czyli znaki stawiane przed lub po wyrazach wymag; jących dodatkowego określenia. Znaków tych nie wymawiano. Uśc ślały one znaczenie słowa wskazując klasę (bóstwa, kraje lub góry, mi skie imiona własne, ptaki, ryby, liczbę mnogą itd.), do której ońo n;