IMG01

554 V. Teoria opodatkowania

bez opodatkowywania okien współczesne prawo podatkowe w dalszym ciągu wpływa na budownictwo.

Behawioralne skutki podatków. Większość skutków, jakie opo-datkowanie ma dla efektywności, jest znacznie. mniej uchwytna i trudniejsza do określenia. Opodatkowanie dochodów może wpływać na ilość czasu poświęconego na zdobycie wykształcenia (poprzez oddziaływanie na stopę zwrotu netto z inwestycji w edukację), na wybór rodzaju pracy (gdyż w niektórych zajęciach większy udział w dochodach mają „korzyć-ci” nie opodatkowane), na to, czy ktoś wejdzie na rynek pracy, czy też zostanie w domu, aby opiekować się dziećmi, na liczbę godzin przepracowanych przez podatnika (jeśli ma możliwość takiego wyboru), na decyzje o ewentualnym podjęciu drugiej pracy, na zaangażowanie w pracy, na wielkość oszczędności oraz na formę tych oszczędności (czyli na wybór między lokatą' bankową a grą na giełdzie), na wybór momentu przejścia na emeryturę, na decyzje o ewentualnymi podjęciu pracy nie-pełnoetatowej po przekroczeniu 65. roku życia.

Skutki podatków nie ograniczają się do decyzji dotyczących pracy, oszczędzania, wykształcenia i konsumpcji. Wprawdzie wpływ systemu podatkowego na decyzje jednostek o ślubie i rozwodzie pozostaje kwestią otwartą, to nie ulega wątpliwości, że oddziałuje on na wybór ich terminu. Na przykład amerykański kodeks podatkowy uważa parę za małżeństwo w całym roku kalendarzowym nawet wówczas, gdy ślub został zawarty 31 grudnia. W związku z tym przy wyborze daty ślubu dwoje pracujących ludzi o podobnych dochodach jest silnie dopingowanych przez podatek dochodowy do wybrania stycznia następnego roku. Odwrotny bodziec działa w przypadku rozwodu³. Podatki wpływają też na skłonność do podejmowania ryzyka, na alokację zasobów przeznaczonych na badania i rozwój oraz na długookresową ścieżkę wzrostu gospodarczego. Oddziałują one nie tylko na wielkość inwestycji podejmowanych przez przedsiębiorstwa, ale również na formę tych inwestycji (m.in. na wybór maszyn o dłuższym lub krótszym okresie eksploatacji). Podatki oddziałują także na strukturę wykorzystania oszczędności krajowych, determinując udział nakładów na budownictwo mieszkaniowe i pozostałe oraz na urządzenia. Wywierają również wpływ na tempo wyczerpywania się zasobów naturalnych. Właściwie nie ma takiej ważnej decyzji o alokacji zasobów w naszej gospodarce, na którą podatki nie wpływałyby w taki lub inny sposób.

’ Małżeństwa są opodatkowane na podstawie łącznego dochodu. Ponieważ opodatkowanie dochodu jest progresywne, dochód małżonka o mniejszych zarobkach jest opodatkowany według wyższej stawki, niż byłby jako dochód osoby pozostającej w stanie wolnym. Zob. rozdział 22.

Przy obecnych stawkach podatkowych często jest tak, że w trakcie podejmowania decyzji najważniejszy staje się aspekt podatkowy. Ludziom wydaje się, że korzystniej jest skupić się na działaniach zmierzających do obniżenia obciążeń podatkowych niż na planowaniu bardziej opłacalnych przedsięwzięć lub zwiększaniu produkcji.

Finansowe skutki podatków. Bywa i tak, że podatki bardziej wpływają na formę transakcji niż na jej przedmiot. Na przykład, jeśli się pominie aspekt podatkowy, to nie ma większego praktycznego znaczenia to, czy pracodawca da pracownikowi pieniądze na zakup ubezpieczenia zdrowotnego, czy też sam je wykupi. Jeśli jednak weźmiemy pod uwagę wysokość podatku, to różnica jest wielka. W pierwszym przypadku jednostka otrzymuje „dochód” podlegający opodatkowaniu, a w drugim -„korzyść” nie jest opodatkowana. W ujęciu realnym nie ma również większego znaczenia, czy sami oszczędzamy na emeryturę, czy też pracodawca część naszego wynagrodzenia inwestuje w (kapitałowy) fundusz emerytalny. Jednakże konsekwencje podatkowe są tu całkiem odmienne i skłaniają jednostkę do oszczędzania za pośrednictwem funduszu emerytalnego, a nie bezpośrednio. Te skutki finansowe mogą z kolei prowadzić do dalszych istotnych konsekwencji w gospodarce. Ze względu na ograniczenia nałożone na fundusze emerytalne mogą one inwestować powierzone pieniądze w inny sposób, niż robiłyby to poszczególne osoby ze swymi oszczędnościami emerytalnymi. Normalnie fundusze nie mogą inwestować w ryzykowne papiery wartościowe. Co więcej, niektórzy ludzie mogą „być zmuszeni” do oszczędzania w funduszach emerytalnych większych kwot od tych, które oszczędzaliby dobrowolnie.

Ponieważ dywidendy, zyski kapitałowe (wzrost ceny aktywów) i odsetki są traktowane odmiennie, system podatkowy może mieć znaczący wpływ na finansową strukturę amerykańskich przedsiębiorstw, np. na decyzje, czy nową inwestycję finansować pożyczką, czy też z emisji nowych akcji. Takie decyzje finansowe prowadzą do poważnych konsekwencji. Przedsiębiorstwo bardzo zadłużone będzie mniej skłonne do podejmowania ryzykownych przedsięwzięć niż firma uzyskująca większość funduszy z emisji akcji.

Organizacyjne skutki podatków. Podatki wpływają na sposób zorganizowania gospodarki. Wiele z tych skutków organizacyjnych ma duże znaczenie w sferze alokacji zasobów, np. determinuje skłonność do ponoszenia ryzyka. Amerykańskie prawo podatkowe inaczej traktuje przedsiębiorstwa, które mają status spółki kapitałowej z ograniczoną odpowiedzialnością*, a inaczej osoby fizyczne prowadzące działalność gospo-

| Autor ma tu na myśli zarówno spółki akcyjne, jak i spółki z ograniczoną odpowiedzialnością sensu stricto (przyp. R. R.).