59236 IMG96

546 V. Teoria opodatkowania

leglość, rozpoczął się od protestów w Bostonie w 1773 r., na*/'"'' „herbatką bostońską” [the Boston Tea Party], któiych podłow¹^ przekonanie o niesprawiedliwości podatków nałożonych w kolonia i, pt tyjskich w Ameryce. Hasło „podatki bez reprezentacji są tyranią* ^ się jednym z głównych motywów wojny. Rozróżnienie między j_ef i nielegalnym wykorzystaniem potęgi podatków jest przedmiotem stannych sporów.    ^nie&-

Geneza podatków

Podatki są tak stare, jak państwo. Biblia głosi, że jedną dziesiątą zbj₀ rów należy odłożyć w celach redystrybucji i wspierania duchowieństwa Nic nie wiadomo o ówczesnym mechanizmie przymusu. Biblia nie wspo! mina również o rozmiarach oszustw podatkowych. W średniowieczu jf| dani świadczyli usługi bezpośrednio swoim panom feudalnym. W istocie były to podatki, chociaż nie przyjmowały postaci opłat pieniężnych. Z H tu, że wasale byli zmuszeni do świadczenia tych usług, wynika, iż do pewnego stopnia byli oni niewolnikami. Niektórzy dowodzą, że to, iż współczesne podatki występują w postaci pieniężnej - czyli jednostki nie są zmuszone do świadczenia usług (z wyjątkiem szczególnego przy. padku poboru do wojska), lecz muszą przekazywać pieniądze - nie może zaciemniać istoty występującej tu zależności. Ktoś, kto musi oddać państwu np. jedną czwartą zarobków, w efekcie pracuje dla państwa przez czwartą część czasu.

Istnieją jednak dwie zasadnicze różnice między daninami feudalnymi a współczesnymi podatkami. W przypadku tych pierwszych poddanym nie wolno było opuszczać dóbr lennych bez zgody seniora. Obecnie ludzie mogą sami decydować, gdzie chcą mieszkać, a tym samym wybierają jurysdykcję określającą ich obowiązki podatkowe. Po drugie, w czasach feudalnych ludzie byli zmuszani do pracy, natomiast w ramach nowoczesnych systemów podatkowych są oni jedynie zmuszani do dzielenia się z państwem tym, co uzyskali z pracy (lub tym, co otrzymali z inwestycji, bądź też tym, co wydają). Mogą w związku z tym zmniejszyć swoje obciążenia podatkowe, jeśli tylko zdecydują się pracować mniej i mniej zarabiać dla siebie.

W Stanach Zjednoczonych obawa o możliwe nadużycia władzy doprowadziła do wprowadzenia pewnych konstytucyjnych ograniczeń dotyczących rodzajów nakładanych podatków. Na przykład rolnicze Południe - niegdyś główny region eksportujący w kraju - obawiało się, że bardziej zaludniona Północ nałoży cła eksportowe, zmuszając mieszkańców stanów południowych do ponoszenia nieproporcjonalnie dużej części kosztów funkcjonowania państwa. Dlatego nakładanie takich ceł zostało za-

_ne w Konstytucji. Inne zapisy konstytucyjne mają zagwarantować, że ^_at(d nie będą nakładane w sposób dyskryminujący. Na przykład za* równości głosi, że podatki muszą być nakładane w sposób ujedno* iw)8y> ^a zhsada proporcjonalności przewiduje, że podatki bezpośrednie ¹ _uSZą być rozłożone między stanami w proporcji do liczby mieszkańców. - odnie z interpretacją tych ograniczeń konstytucyjnych, rząd federalny je mógł nakładać podatku dochodowego aż do wprowadzenia w 1913 r. oprawki, na mocy której uzyskał taką możliwość.

|| Ograniczenia dotyczące podatków wynikały z doświadczeń okresu kolonialnego, kiedy to kolonie w Ameryce ponosiły ciężar dyskryminacyjnego opodatkowania wprowadzonego przez rząd brytyjski. Twórcy t(on-Milicji Stanów Zjednoczonych nie przewidzieli i najprawdopodobniej nie jjyjj w stanie przewidzieć wszystkich postaci dyskryminującego opodatkowania. W związku z tym mimo zabezpieczeń, jakie ojcowie założyciele starali się wprowadzić do Konstytucji, zagadnienia podatkowe należały do najbardziej kontrowersyjnych kwestii dzielących społeczeństwo amerykańskie. Na przykład na początku XIX wieku występowały silne kontrowersje dotyczące ceł¹. Jakkolwiek cła przyczyniały się do wzrostu ogólnych dochodów budżetowych, to w przypadku dóbr przemysłowych jednocześnie chroniły przed konkurencją uprzemysłowioną Północ, a koszty tej ochrony w postaci wyższych cen ponosiło Południe.

Rodzaje opodatkowania

Różnorodność podatków nakładanych przez rządy jest ogromna. W różnych czasach istniały podatki od okien, od luksusowych łodzi, sprzedaży papierów wartościowych, dywidend, zysków kapitałowych... i wielu innych rzeczy. Podatki można podzielić na dwie szerokie kategorie: podatki bezpośrednie nakładane na osoby fizyczne i przedsiębiorstwa, oraz podatki pośrednie, płacone od wielu dóbr i usług.

W Stanach Zjednoczonych rząd federalny nakłada trzy podstawowe podatki bezpośrednie: podatek dochodowy od osób fizycznych, podatek od płac (stały procent od płac aż do pewnego poziomu), przeznaczany na finansowanie świadczeń socjalnych, oraz podatek dochodowy od przedsiębiorstw, czyli podatek od ich zysku. Inny ważny podatek bezpośredni to podatek od spadków i darowizn, czyli podatek od schedy przekazywanej przez jedno pokolenie następnemu. Ponieważ podatek od dochodów osobistych odnosi się zarówno do płac, jak i do docho-

1

Cła to rodzaj podatków nakładanych na dobra importowane. Prowadzą one do wzrostu cen dóbr importowanych i dzięki temu umożliwiają podnoszenie cen przez krajowych producentów na podobne dobra. W ten sposób cła „chronią” krajowych producentów.