IMG298

DYSONANS, hipokryzja I obraza

DYSONANS, hipokryzja I obraza

I H |

■

|^łuPokiw

^{,e s}ą skfiif;

łaje się ^ | i skutków życie tych odczuwaj •etyczny

... j_acy wspaniali ludzie jak ja nie oszukują!” I udawało im się odegnać oszukiwania w większym stopniu niż tym z grupy kontrolnej.

™ Rozważmy teraz eksperyment przeprowadzony przez Davida Glassa (1964). W tym badaniu ludzie byli stawiani w sytuacji, w której skłaniano ich do zaaplikowania innym ludziom serii szoków elektrycznych. Następnie mieli okazję oceniać swoje ofiary. Teoria dysonansu przewiduje, że jeśli jednostki czują się okropnie z powodu wyrządzenia komuś krzywdy, jedynym sposobem zredukowania dysonansu jest dla nich przekonanie samych siebie o tym, że ich ofiara jest strasznym człowiekiem, zasługującym na to, by cierpieć z powodu bolesnych szoków elektrycznych. Glass stwierdził, iż właśnie te jednostki, które miały największe poczucie własnej wartości, najbardziej deprecjonowały swoje ofiary. Proszę zwrócić uwagę na ironię losu: właśnie dlatego, iż uważam się za miłego człowieka, jeśli zrobię coś, co sprawi ci ból, muszę przekonać samego siebie, że ty jesteś gnidą. Innymi słowy, ponieważ tacy mili ludzie jak ja nie mają zwyczaju krzywdzić niewinnych osób, musiałeś zasłużyć na każdą przykrość, jaką ci wyrządzi-

' dobrym we mnie ywistymi ymi eks-•rzewidy-rochę się iry lud'; i już J» obrazie

fem. Z drugiej strony, jeśli już sam uważam siebie za coś w rodzaju kanalii, sprawianie, że inni cierpią, nie wywołuje wielkiego dysonansu; dlatego mam mniejszą potrzebę przekonywania samego siebie, że zasłużyłeś na swój los. Największą tragedią jest oczywiście to, że gdy już raz udało mi się przekonać samego siebie, że jesteś strasznymi człowiekiem, słabną hamulce chroniące mnie przed wyrządzaniem ci dalszych krzywd..

Ujmując razem te dwa eksperymenty - Aronson i Mettee wykazali, że wysoka samoocena może służyć jako bufor przeciwstawiający się niemoral-I nemu zachowaniu, podczas gdy Glass dowiódł, że gdy człowiek raz popełni I niemoralny czyn, wysoka samoocena prowadzi go do sytuacji, w której może wyrządzać dalsze krzywdy. Rozważając te dwa eksperymenty, do-| szedłem do wniosku, że zbytnim uproszczeniem jest myślenie o poczuciu własnej wartości jako o zjawisku jednowymiarowym - dobrym lub złym. Chciałbym podsunąć myśl, że samoocena może być wysoka lub niska i krucha lub dobrze ugruntowana. „Dobrze ugruntowana” oznacza w tym kontekście, że pozytywny obraz własnej osoby tworzył się i utrzymywał V trakcie dużej liczby przeszłych zachowań, podczas gdy „krucha” sugeruje, że pozytywny obraz własnej osoby nigdy nie miał solidnej podstawy. Ludzie o wysokiej/dobrze ugruntowanej samoocenie nie muszą się koncen-trować na tworzeniu lub podtrzymywaniu obrazu własnej osoby i mogą Okraczać w różne sytuacje z przekonaniem, że są kompetentnymi, morałami ludźmi. Z drugiej strony, ze względu na brak bezpiecznego obrazu Jasnej osoby, ludzie o wysokiej/kruchej samoocenie są nadmiernie zajęci fróbami utrzymania za wszelką cenę wizji samych siebie.

Co charakterystyczne, ludzie o wysokiej/kruchej samoocenie, w zapale wiary we własną doskonałość, często chwalą się