IMGw51 (2)

4.3L Rola i formy partycypaqi pracowniczej

Partycypacja w zarządzaniu oznacza „aktywny udział pracowników w zarządzaniu” oraz „zwiększenie udziału i wpływu pracowników na decyzje dotyczące ich pracy i wcielanie w życie tych decyzji w miejscu pracy”^{1 2}.

Partycypacja podwładnych w procesach decyzyjnych i rozszerzenie zakresu samokontroli skutkuje zwiększeniem wzajemnego zaufania i wzrostem zainteresowania pracowników sprawami firmy. Współcześnie pracowników nie satysfakcjonuje wykonywanie tylko ról wykonawczych. Oczekują pracy bardziej złożonej i odpowiedzialnej, wzbogaconej o elementy decyzyjne, takiej która stworzyłaby możliwości samodzielnego planowania, organizowani i kontroli³. Partycypacja wiąże się z zapewnieniem poparcia i współpracy podwładnych w realizacji zadań, wzmacnia poczucie podmiotowości i przeciwdziała negatywnemu zjawisku alienacji w środowisku pracy. Udział pracowników w zarządzaniu wyzwala odpowiedzialność, ale też poczucie władztwa⁴.

Opisywane narzędzie pozwala włączyć pracowników w nurt działalności firmy, które może zaowocować doskonałymi osiągnięciami, czy wielkimi przedsięwzięciami. Jednakże efektywne wykorzystanie podwładnych zależy od kierowników. Wymaga wyboru przez nich rodzaju spraw, do których podwładni mają być włączeni. Istnieje kilka możliwości wyboru: wymiana informacji, konsultacje, negocjacje i podjęcie decyzji⁵.

Partycypacja w zarządzaniu może przybierać postać uczestnictwa w procesie pracy poprzez udział indywidualny i zespołowy⁶. Ze względu na intensywność wyróżniamy^{7 8}:

1. Współdziałanie, jest pasywną formą partycypacji i obejmuje:

•    informowanie,

•    wysłuchiwanie,

•    wypowiadanie się,

I doradztwo,

2. Współdecydowanie, uważane za aktywną formę partycypacji, obejmuje:

•    prawo sprzeciwu,

•    prawo wyrażania zgody,

•    prawo do wspólnego rozstrzygania,

•    prawo do wyłącznego stanowienia.

Ze względu na decyzyjność można wyróżnić cztery jej formy ³:

•    rzeczywistą,

•    postrzeganą,

•    formalną,

i nieformalną.

Prezentowaną formę można zróżnicować w zależności od zmieniających się uwarunkowań (zadań, relacji interpersonalnych, oczekiwań pracowników w tym zakresie).

Jedną z proponowanych form partycypacji pracowniczej jest zarządzanie przez cele (ZPC). Model ZPC zakłada połączenie celów firmy z celami pracowników. Kluczowy element tego podejścia, to zaangażowanie w program wszystkich pracowników. Istnieją dwie formy funkcjonowania ZPC⁹:

•    rozszerzona - przy której objęci są wszyscy pracownicy firmy,

•    .podstawowa - wszyscy kierownicy ustalają cele dla siebie i swoich pod-'władnych.

Podobnie jak imię sposoby podejścia do zarządzania uczestniczącego, ten model również dąży do obiektywnych sprzężeń zwrotnych opartych na obiektywnych kryteriach, a nie mglistych subiektywnych sądach. Jest to zapewne korzystne dla obu stron. W dalszej perspektywie, typowy dla ZPC element współuczestnictwa w procesie decyzyjnym, może znacznie wzmocnić motywację jednostki i jej przekonanie, że wykonując zadania firmy realizuje własne dążenia. Jednakże należy uwzględnić, iż założenia ZPC są pobudzające, lecz idealistyczne. Nie zawsze można je zastosować i nie do wszystkich pracowników. Podobnie jest w przypadku firm i nie chodzi tu tylko o wielkość czy specyfikę firmy, ąleptfńjentalność ludzi. Tam, gdzie tradycyjny system autorytarny jest silnie zakorzeniony i istnieje od dawna, personel może nie wykazywać entuzjazmu dla lego typu zarządzania. Może też podejrzewać kierownictwo o próby manipulowania, zmierzające do ustalenia trudniejszych celów i zmuszania ludzi do cięższej pracy. W tym przypadku podwładni nigdy nie będą się angażować w osiąganie celów, które rzekomo ustalają¹⁰. Zdarza się, iż pomimo wspomnianych

1

gospodarowania, w: Z. Wiśniewski, A. Pocztowski (red.), Zarządzanie zasobami ludzkimi w warunkach nowej gospodarki, Oficyna Ekonomiczna, Kraków 2004, s. 49.

2

   J. Penc, Motywowanie w zarządzaniu, wyd. PSzB, Kraków 1996, s. 246-250.

3

   Z. Jasiński, Motywowanie w przedsiębiorstwie..., op. cit., s. 61.

4

⁹ A. Kośmider, K. Szczepaniak, Pozapłacowe środki motywacyune, [w:] T. Mendel (red.), Motywacja, do pracy w systemie zarządzania przedsiębiorstw, Materiały na VIII Konferencję Studenckich Kół Naukowych, Leszno 2002... op. cit., s. 135.

5

Z. Jasiński, Motywowanie w przedsiębiorstwie,..., op. cit., s. 61.

6

'S. Borkowska, Formy udziału pracowników w zarządzaniu przedsiębiorstwami, Ekonomika i Organizacja Przedsiębiorstw 1990, nr 7.

7

B. Błaszczyk, Uczestnictwo pracowników w zarządzaniu przedsiębiorstwem w krajach

8

Europy Zachodniej, PWE, Warszawa 1988, s. 27.

9

^J J. Mączyński, Partycypacja w podejmowaniu decyzji, IfiS PAN, Warszawa 1996, s. 46-48. ft Siewierski, Inicjatywa zamiast dyrektywy. Elementy kluczowe, „Personel” 2002, nr 5

10

A. R. Webber, Zasady..., op. cit., s. 324.