KB0016

i błazna, gdzie bardzo jeszcze gotycko, ostro załamujące się fałdy zaznaczone są zupełnie linearnie. To silne powinowactwo formalne z grafiką współczesną, zwłaszcza niemiecką, nie jest przypadkowe.

Już Lepszy w 1904 r. zauważył, że mistrz Kodeksu Behema czerpie niektóre motywy i typy z współczesnych drzeworytów niemieckich [w], a Terlecki w osobnym studium [20] zanalizował rękopis oraz pokrewny mu, o jakieś pięć lat późniejszy Pontyfikał Erazma Ciołka w Bibliotece Czartoryskich w Krakowie pod kątem tych zależności i wykazał, że jest ich bardzo wiele. Mistrz Kodeksu Behema korzystał przede wszystkim z kilku ilustrowanych druków bazylejskich, głównie z »Narrenschiff« Sebastiana Branta, wydanego w oficynie Bergmanna w 1494 r., potem z »Ritter von Thurn« drukowanego w r. 1493 u Michała Furtera, także ze słynnej »Kroniki świata« Hartmana Schedla z r. 1494, wydanej w Norymberdze przez A. Kobergera. Z »Narrenschiff« wziął pewnie figurę błazna, która się w Kodeksie Behema trzykrotnie powtarza, a także postać szewcowej przy kądzieli. Z wydanego u Giinthera Zainera w Augsburgu w r. 1471 dzieła Rodery-ka biskupa Zamorry »Spiegel des menschlichen Lebens« pochodzi, wedle Terleckiego [21], doskonała w ruchu i minie, realistyczna figura ludwisarza [22]. Mnie wydaje się ta zbieżność przypadkowa. Przytaczam tylko kilka przykładów, Terlecki podaje ich bardzo wiele; nie ze wszystkimi bym się zresztą zgodziła. Nie brak także reminiscencji z drzeworytów młodego Diirera; np. drzeworyt przedstawiający męczeństwo św. Jana Ewangelisty (B. 61) dostarczył iluminatorowi aż trzech motywów, które zużytkował w dwóch kompozycjach. Pochodzą stamtąd: mężczyzna wsparty na dłoni i kobieta patrząca przez palce przy Herbie kaletników 21 oraz młody czeladnik nabierający z kotła chochlą roztopiony metal na miniaturze przedstawiającej próbę dzwonu. Fakt częstego ko- 13,32 rzystania przez mistrza Kodeksu Behema z ilustrowanych książek niemieckich z końca XV w. oraz drzeworytów młodego Diirera został przez Terleckiego ponad wszelką wątpliwość stwierdzony.

19