KI9

od podatków¹. Tak czy inaczej, biznesmenami każdej narodowości powinny kierować inne ważne powody unikania wpadania w pułapkę przekupstwa, a mianowicie:

•    Motyw etyczny. W wielu kulturach łapówkarstwo postrzegane jest jako nieetyczny proceder korumpujący zarówno dającego, jak i biorącego.

•    Wzgląd na etykę korporacji. Regulacje wewnętrzne wielu firm również zabraniają łapówkarstwa.

•    Motyw finansowy. Nielegalne płatności mogą stać się dużym

wydatkiem dla przedsiębiorstwa. Firmy z Hongkongu podają, że łapówki stanowią około 5 procent całkowitego kosztu transakcji w Chinach. W Rosji sięgają one 30 procent, a( w .Indonezji są przypuszczalnie jeszcze większe.    \

•    Wzgląd na miejscowe prawo. Nawet te kraje, w których korumpowanie urzędników jest na porządku dziennym, jnają w swych kodeksach przepisy prawne zabraniające przekopywania osób zatrudnionych na etatach rządowych. Nawet jeśli takie prawa są egzekwowane tylko sporadycznie, to gdy cudzoziemiec będzie miał nieszczęście dać się na tym złapać, prawdopodobnie stanie twarzą w twarz z chimerycznym systemem prawnym i będzie musiał stawić czoła przykrym warunkom więziennym.

Zastanówmy się, dlaczego dawanie łapówek i w ogóle korupcja stanowią w niektórych krajach większy problem niż w innych.

Badaniami nad zagadnieniem korupcji zajmuje się kilka renomowanych organizacji pozarządowych. Jedną z nich jest agencja Trans-parency International (TI) z siedzibą w Berlinie. Publikuje ona co roku wskaźniki korupcji dla ponad 50 krajów, oparte na badaniu biznesmenów jeżdżących po świecie w interesach. Podobnie Political and Economic Rating Consultancy (PERĆ) z Hongkongu przebadała zagranicznych menedżerów, aby ustalić ranking 11 krajów azjatyckich pod względem korupcji.

Korupcja a ubóstwo

Listy zestawione przez TI, PERĆ i inne organizacje pokazują, że wspólną cechą „skorumpowanych” krajów jest ubóstwo. Na przykład TI wymienia Nigerię, Pakistan, Kenię, Bangladesz i Chiny jako pięć najbardziej skorumpowanych krajów. Są to rozwijające się kraje

0    niskim dochodzie narodowym, w których PKB na jednego mieszkańca wynosi mniej niż 600 dolarów rocznie. Do „pierwszej” dziesiątki należą też Indie i Indonezja. Dla kontrastu: pięć krajów z listy TI, w których korupcja jest najmniejsza — Nowa Zelandia, Dania, Szwecja, Finlandia i Kanada — należy do najbogatszych państw świata.

Wyniki badań przeprowadzonych przez PERĆ prowadzą do takiego samego wniosku: biedniejsze kraje, takie jak Indie, Chiny

1    Indonezja, zajmują najwyższe pozycje w rankingu skorumpowania urzędników, natomiast bogatsze — Japonia, Hongkong i Singapur — pozycje najniższe.

Związek ubóstwa kraju i skorumpowania urzędników wynika, jak można sądzić, z faktu, że w krajach o niskim dochodzie narodowym urzędnicy państwowi są kiepsko opłacani. Niskie pensje skłaniają niektórych (nie wszystkich) pracowników państwowych do uzupełniania oficjalnych zarobków „daninami”, zwanymi też la mordida. Najwyraźniej potrzeba przeradza się w zachłanność.

Korupcja a biurokracja

Oprócz tego, że kraje postrzegane jako te, w których korupcja jest największa, są biedne, cechują się także nadmierną liczbą różnych regulacji — są po prostu zbiurokratyzowane. Przepisy dotyczące handlu są zazwyczaj sformułowane w taki sposób, że dają urzędnikom uprawnienia do podejmowania uznaniowych decyzji na korzyść lub niekorzyść danej firmy. Uprawnienia te stanowią dla przekupnych urzędników potężny bodziec do wyłudzania łapówek. Przypuszczalnie niskie płace w powiązaniu z biurokratyzacją życia gospodarczego odpowiadają za większość przypadków nielegalnego dorabiania sobie na boku przez urzędników na tak zwanych skorumpowanych rynkach.

101

1

Tak było do niedawna. Obecnie, po przyjęciu przez OECD odpowiedniego zalecenia, kraje zachodnioeuropejskie pozbawiły firmy przywileju odpisywania od podatków kwot wydatkowanych na łapówki. Poprzednio można było sobie odpisać maksymalnie 10 procent wartości kontraktu zagranicznego — przyp. tłum.