Oko3 jpeg

ujawnienie, a nie od bagażu tak czy inaczej ze sobą powiązanych wiadomości. Hołdując takiej zasadzie Neill dopuszcza absolutną swobodę emocjonalnego życia, z tym jednakże, że dba o to, by. emocje jednostki nie* kłóciły się z emocjami innych.' W związku z tym, według Neilla, swoboda w szkole polega na wolności robienia wszystkiego z wyjątkiem tych rzeczy, które zahaczają o interesy innych jednostek. Swoboda, według niego, nie może być swawolą i musi być regulowana przy pomocy społecznych umów. Dziecko nie może np. wybijać okien lub niszczyć drzwi, ponieważ mają one znaczenie dla wiciu i z powodu swobody jednostki inne dzieci musiałyby cierpieć. Nie może ono także czytać nocy, bo przeszkadzałoby to innym, może natomiast myć się, jeżeli mu się to podoba lub nie, brać udział w lekcjach lub nie, może czytać czy uczyć się, lub jeśli wydawałoby mu się nudne, może się bawić cały dzień. Nikt go nie zmusza do szanowania nauczyciela czy starszych. Jeżeli dziecku wydaje się to słuszne może na wymyślać nauczycielowi od durniów. Są jednak pewne przepisy ustalone przez szkolę, których uczeń przekraczać nie może. Dotyczą one czasu udawania się na spoczynek nocny i pożywienia, czyli tego wszystkiego, co dotyczy zdrowia dziecka.,

• Sw-oboda w Dartingłon Hall ma podobny charakter, chociaż w szczegółach jest nieco różna. Ponieważ w szkole tej, jak wiemy, jest ogromna specjalizacja, wielu nauczycieli, a stosunkowo mato uczniów, trudno sobie wyobrazić absolutną swobodę^vw uczęszczaniu na lekcje. W takim bowiem wypadku nauczyciel często nie miałby uczniów w klasie w ogóle. Stosuje się tutaj zatem inną zasadę. Na początku tzw. termu (trymestru) uczeń decyduje się, jakie przedmioty ma zamiar studiować, po czym oczekuje się od niego, by przestrzegał swoich własnych decyzji. Swoboda wódoczna jest tutaj na każdym kroku i tak jak u Neilla wyraża się w dużej bezpośredniości i serdeczności, jaka panuje między nauczycielami a uczniami. Bardzo interesującym chwytem wychowawczym jest tzw. system „późnych nocy” {late nights). Pora udawania się na spoczynek nocny jest ściśle określana i zależy od wieku dziecka. Bardzo często jednak zdarza się, że po tym właśnie terminie odbywają się najrozmaitsze koncerty i inne rozrywki. Uczniowie i uczennice dysponują w ciągu roku szkolnego 10 godzinami, które mogą zużyć, jak im się podoba. Np. bed-time (pora udawania się na spoczynek) dla młodzieży 14-letniej ustalony jest na godz. 9, ale 14-letni uczeń może przekroczyć tę porę 10 razy o godzinę, 20 razy o pół godziny, przy czym

nikt nie sugeruje mu, jak i kiedy ma wykorzystać tych 10 godzin. Po wyczerpaniu powyższego kontyngentu czasu uczeń nie może brać udziału w żadnym koncercie, choćby on miał największe nawet znaczenie wychowawcze. W ten sposób uczy się młodego człowieka rozwagi w dysponowaniu czasem, a równocześnie poznaje się wszystkie jego słabe strony, np. lekkomyślność. Nie trzeba dodawać, że kontrolę tych „późnych nocy” prowadzi główna wychowawczyni, tzw\ honsemother. Jednym z najbardziej zasadniczych elementów swobody w wychowaniu jest dobrze zorganizowany samorząd szkolny, toteż nic dziwnego, żę w obu szkołach występuje on na plan pierw-szy. Neill opisał swój samorząd w książce pt. That Dreadful School (1937); analizy takiego samorządu dokonał Ross k W roku 1944 samorząd szkolny w Summerhill był jednak zupełnie inny i to, co opisał Ross, znaleźć można raczej w; Dartington Hall.

W obu szkołach samorząd szkolny.' nie jest sztuczną organizacją i nie ma na celu pomocy nauczycielowi, ale sam organizuje życie szkolne/ Z tej przyczyny cała jego działalność związana jest z życiem szkoły, a nie z nauką i uczeniem się. Obserwmjąc jego pracę można dojść do wniosku, że tak zorganizowany samorząd jest możliwy jedynie w szkołach internatowych, w normalnych bowńem szkołach nie miałby się czym zajmować. W szkole Neilla samorząd nosi nazwę The General Meeting. Prezes wybierany na początku roku szkolnego urzęduje tydzień, po czym mianuje następcę. Jego jedyna funkcja polega na prowadzeniu obrad, cała praca organizacyjna zaś spoczywa w^r rękach generalnego isekre-' tarza. Wszyscy, zarówno dorośli, jak i dzieci, są „obywatelami” i na w^ralnych zebraniach mają równe praw-a. Sprowadza się to w konsekwencji do tego, że kierownik szkoły ma takie same możliwości jak dziecko 5-letnie (oczywiście teoretycznie). Wydaje się, że ta „równość” ^utrzymywana jest w' dużej mierze na skutek uporu Neilla, który jak dotąd nie dał się przekonać licznym głosom z -grona i starszych dzieci, że zrównywanie praw 5-letnich dzieci ze starszymi i dorosłymi przynosi raczej szkodę niż pożytek. Sam Neill przyznaje, że dzieci poniżej lat 10 są nastawione aspołecznie. Stwierdza on jednak, że niezależnie od tych minusów w takiej atmosferze dziecko przygotowuje się lepiej do życia społecznego, co zaś tyczy się glosowania, to w- tej dziedzinie, według Neilla, dzieci małe przeważnie naśladują dzieci starsze. Ciekawe jest, że pracy w samorzą-

¹ Ibid.

235