P1130665 resize

64

między Rzeszowem a Przemyślem, spotyka się często siekiety z krzemieni* wołyńskiego wykonywane na miejctu z surowca importowanego lub sprowadzane z dorzecza Bugu lub Dniestru jako gotowe wyroby.

Druga ważną kategorię wyrobów krzemiennych typowych jedynie dla Wyżyny Sandomierskiej są tzw. sierpy (tabl. XXII t B 7-8) zaluskane na całej powierzchni, niekiedy o ząbkowanej krawędzi, przeważnie wykazujące ślady wyświecenia powstałego w czasie pracy. Posiadają długość między 12 do 18 cm. Do ich wyrobu używano głównie krzemienia ożarowskiego, rzadziej szarego, biulo nakrapiuncgo. Ostatnio próbuje się podważyć dotychczas rozpowszechnioną interpretację funkcji tych narzędzi jako sierpów wysuwając, m. in. na podstawie badań frazeologicznych pogląd, że służyły one za noże, głównie do cięcia mięsa i skóry, a także innych, twardszych surowców (J. Budziszewski 1978). W podobny sposób, jak tzw. sierpy, wykonywano krzemienne sztylety i groty oszczepów, również kilkunastocentymetrowej długości, z mniej lub bardziej wyodrębnionym trzonkiem. Przeważnie są one znajdowane luźno, choć sporadycznie trafiąją się także w grobach np. w Świniarach (J. A. Kraussowic 1971). Spora ich część wykonana jest z surowca świecicchowskiego i wołyńskiego. Te ostatnie to zapewne importy z Wołynia, chociaż część z nich mogła być produkowana w rejonie Rzeszowa i Przeworska ze sprowadzonego surowca.

Typowe dla kultury micrzanowickicj krzemienne grociki strzał do luku (tabl. XXII: A 12-16) to wydłużone wąskie okazy, przeważnie z silnie wygiętą podstawą, starannie retuszowane, często ząbkowane na krawędzi. Czasami zachowały się na grocikoch ślady lepiszcza łączącego grot z drzewcem (w Złotej i Mierzanowicach). Do ich wyrobu używano różnych gatunków surowca z wyjątkiem krzemionkowskiego.

Asortyment wyrobów krzemiennych uzupełniają różne drapacze, noże, wiertła (tabl. XVIII: 15, XXII: B9), wykonane na ogól z dużych odłupków powstałych niejednokrotnie przy wykonywaniu siekier. Uderza znikoma ilość narzędzi wiórowych.

Prawie na każdej osadzie znajdowano różnych rozmiarów płyty piaskowca lub granitu z charakterystycznymi nieckowatymi wgłębieniami, przypominające neolityczne kamienie Żarnowe. Spotykamy je szczególnie licznie w miejscach produkcji siekier (np. w Iwanowicach). Służyły chyba do szlifowania ostrzy siekier krzemiennych.

Surowcami, z których wykonywana była największa, poza krzemiennymi, ilość narzędzi i ozdób, są kość i róg (poroże). Obok pospolitych szydeł i różnego rodzaju przekłuwaczy występuje w osadach, np. w Iwanowicach, duża ilość rozmaitych narzędzi z bydlęcych żeber, łopatek łub obojczyków, ze śladami silnego zużycia; służyły one zapewne do prac garbarskich lub do zdzierania miazdry ze skóry; te, które mają ząbkowane krawędzie, mogły służyć np. do czesania wełny czy włókien roślinnych. Sporadycznie znajdowane są leż zagadkowe narzędzia wykonane ze szczęk bydlęcych pozbawionych zębów. Posiadają one silnie zaostrzone krawędzie wewnętrzne. Być może używano ich w charakterze sierpów.

Z kości wykonywano też ozdobne szpile z kolistą lub profilowaną główką (tabl. XXII: C2), cylindryczne paciorki, różnego rodzaju wisiorki (tabl. XVIII: 17), ozdobne tarczki i medaliony (z łopatki zwierzęcej), łączone niekiedy z blaszką miedzianą (tabl. XXII: C5), rozdzielacze do sznurów paciorków (tabl. XXII: C3), okładziny do narzędzi krzemiennych lub miedzianych, a wreszcie igły o dwóch ostrzach (tabl. XXII: Cl), dochodzące do kilkunastocentymetrowej długości. Z szabli dzika sporządzano wisiory lub łącza do pasa (tabl. XXIII: B 11) zaopatrując je na obu końcach w otworki. Przekłute zęby drapieżników (pies, wilk) wchodziły w skład naszyjników. Z muszli rzecznych wykonywano ogromne ilości okrągłych lub czworobocznych paciorków z jednym lub dwoma otworkami do przymocowania (tabl. XXIII: A6), natomiast ozdobami importowanymi były tzw. fajansowe paciorki barwy zielonkawej, niebieskawej lub kremowej w kształcie rurek, niekiedy segmentowanych lub małych krążków (tabl. XXII: C4). Sporadycznie trafiają się także wisiorki z muszli śródziemnomorskich.

Wyraźnie na dalszym planie pod względem ilości znajdują się wyroby metalowe. Prawie wszystkie wykonano z miedzi o minimalnej domieszce cyny (niekiedy może naturalnej). Są to prawie wyłącznic ozdoby występujące głównie w wyposażeniu grobowym. Z narzędzi można jedynie wymienić płaskie siekierki oraz jedno wąskie dłutko z podniesionymi brzegami wykonane już prawdopodobnie z brązu (K. Salewicz 1937, s. 51, ryc. I7g). Większość ozdób metalowych to zausznice, pierścienie, rzadziej bransolety w kształcie wierzbowego liścia z jednym końcem liściowato lub łopatkowato rozklepanym, czasami z wytłoczonymi od dołu żeberkami (tabl. XXIII: A2, B2-3). Znane są także zausznice wykonane ze zwiniętej owalnej lub kolistej blaszki, zaopatrzonej na jednej krawędzi w haczykowaty występ do zawieszania, poza tym znamy fragmenty bransolet lub zausznic z drutu o tzw. powrotnym zwoju, małe spiralki z blachy miedzianej, wreszcie okrągłe wypukłe blaszki z otworkami do zawieszania, niekiedy na krawędzi zdobione wytłoczonymi guzkami. Do sporadycznych znalezisk należy pól-księżycowaty wisior, naśladujący zapewne ozdoby z szabli dzika. Przy wyrobie ozdób stosowuno głównie technikę nacinaniu, wytłaczania lub punktowania.

Ootpodarka

Brak nam na jakiejś pełniejszej dużych osad i w i cza*, świadczą o I rzadziej ułamków zana z wypalenia stępowało w tym wydaje, nisko po sami zmywowyn O hodowli b;

wane licznie w < Na przykład w przedstawia się n 9,82%. Prawie b wana przewaga I chyba pochówk od Karpat bogi (np. w Iwanowa cencie w stosunl podobną, że wyl czą przynajmnij nadmienić, że w występują śrcdi (z uwagi na sta W obrębie I i gęsi. Bazę żyvfl liczne znalezisk mach na osadź.

rodzaju norzętfl dzie iwanowie!

Do rzemio za tym liczne,! narzędzia koś I

Poważną j dukcja krzci wytwory mol Mamy tu pn sytuacji znajl nocnym obij atowano mc¹ możliwości 1 niczej i w ży drogą wymi to zapewne i handlu wew ich produkt hodowlane mierzanow i wości uzysk •nu pewno i paciorki „lii wyroby mit składujący

P,

» — PruhlMt