p165 Chądzyński Region i jego rozwój 07

owyżej omówione korzyści zewnętrzne zostały ujęte przez A. Marshalla w jego analizie dystryktu przemysłowego w trzy główne grupy. Do pierwszej należały korzyści specjalizacji wynikające z podziału pracy między firmami we wzajemnie uzupełniających się działaniach i procesach produkcyjnych, a umożliwiające osiągnięcie wysokich kompetencji w ramach jednej z faz procesu wytwarzania produktu oraz efektu skali. Druga grupa, to korzyści informacji i komunikacji wynikające, z jednej strony -ze wspólnej produkcji niestandardowych towarów, a z drugiej - z dużej mobilności pracowników, którzy byli przywiązani nie tyle do firmy, w której byli aktualnie zatrudnieni, co do dystryktu jako pewnego geograficznie wydzielonego obszaru. Ich mobilność sprzyjała procesowi dyfuzji innowacji. Ostatnią grupą były korzyści, wynikające z łatwego dostępu do dużych zasobów dobrze wykwalifikowanych pracowników oraz osób tej pracy poszukujących⁴⁹⁹, czyli korzyści podaży zasobów pracy.

A. Marshall, oprócz korzyści, dostrzegał również pewne zagrożenia dla rozwoju dystryktu, które mogą nieść ze sobą zarówno niektóre czynniki zewnętrzne, jak i wewnętrzne. Okręg, uzależniony głównie od jednej gałęzi przemysłu, wystawiony jest na niebezpieczeństwo gwałtownego kryzysu w tym przypadku, gdy spadnie popyt na produkty tego przemysłu lub gdy będzie niedostateczna podaż surowego materjału, którego potrzebuje. Tego zła unikają również w znacznej mierze te wielkie miasta i wielkie okręgi przemysłowe, w których w wysokim stopniu są rozwinięte różne i liczne gałęzie przemysłu. Jeżeli jedna z nich przez pewien czas znajduje się w złym stanie, to inne prawdopodobnie przyjdą jej pośrednio z pomocą, dzięki czemu sklepikarze będą mogli w dalszym ciągu udzielać kredytu robotnikom tego przemysłu"⁵⁰⁰. Oprócz spadku popytu na oferowane produkty oraz zbyt niskiej podaży na surowce, A. Marshall wskazuje także m.in. na zmniejszenie cen wpływające na koszty transportu, co ułatwia przepływ idei pomiędzy oddalonymi miejscami, strategie przedsiębiorstw, które mogą nie być spójne ze strategią wzmacniania pozycji przestrzeni, w której funkcjonują oraz zastój podkopujący zdolność dystryktu do innowacji, związany z brakiem umiejętności przekazywania sobie w obrębie dystryktu wiedzy⁵⁰¹.

Rozwój w latach 20. XX wieku idei „fordowskiego paradygmatu przemysłowego" spowodował, że na długich kilkadziesiąt lat o koncepcji dystryktu przemysłowego w ekonomii praktycznie zapomniano. Zmienić tę sytuację mieli dopiero ekonomiści > socjologowie włoscy próbujący wyjaśnić fenomen rozwoju „Trzeciej Italii".

Zuk J. Zeitlin, Industrial..., s. 280 oraz J. Gancarczyk, M. Gancarczyk, Konkurencyjność skupisk przemysłu Idustm) - od korzyści zewnętrznych do korzyści sieci, [w:] Studia Regionalne i Lokalne, Nr 2-3 (9) 2002, Eu-£ ^Wski Instytut Rozwoju Regionalnego i Lokalnego UW, Warszawa 2002, s. 78.

^A- Marshall, Pńnciples of..., s. 263-264.

Zob- A. Hsaini, Le depassement..., s. 218.