pdl5

dobrych, jak i złych wydarzeń” („Mifologiczeskije personażi w russkom fol-kłorie”, s. 95).

Jakie rysy powyższych funkcji, przypisywanych opiekuńczym demonom domowym jeszcze na przełomie XIX — XX wieku, zachowały się w naszej współczesnej kulturze ludowej? W celu uzyskania odpowiedzi na to pytanie odwołać się należy do materiału empirycznego, jaki stanowią wypowiedzi informatorów zarejestrowane w trakcie prowadzonych badań terenowych. Oto one:

„Ludzie opowiadali, że tacy gospodarze, którym pasieka się wiedzie i mają dużo miodu, to sprzedali swe dusze diabłu. Nie chodzą oni za życia do kościoła, a po śmierci ich dusze wędrują do piekła” (AKE UMCS, 8).

„Duchy domowe wykonywały pracę za gospodarza. U jednego gospodarza we wsi, kiedy wszyscy szli w Wielką Niedzielę na rezurekcję, to duchy tę rżnęły sieczkę i rąbały drzewo. Sam takiego ducha widziałem: posiadał postać woła, stał w ogrodzie i ryczał” (AKE UMCS, 317).

„Duchy te chodziły po nocy do sąsiadów, kradły im dobytek i znosiły do swego gospodarza” (AKE UMCS, 1476).

„Domownika przeważnie mieli pasiecznicy. Pilnował on uli, sadów i pomagał w gospodarstwie” (AKE UMCS, 68).

„Krasnoludki sporzyły majątek pomagając w różnych czynnościach domowych, np. konie pasąc” .(AKE UMCS, 89).

„Węże domowe przynosiły mleko krowom od innych gospodarzy” (AKE UMCS, 1073).

„Duchy te przynosiły do domu szczęście” (AKE UMCS, 1076).

„Były to złe duchy. Pomagały one gospodTrzom w różny sposób, np. pilnowały w sadzie owoców. Jak poszedł ktoś do kogoś drugiego na jabłka, to mógł ich narwać, ile chciał, ale nie mógł z nimi wyjść. Stał tak w sadzie do rana, aż przyszedł gospodarz. To ten zły duch go nie puszczał” (AKE UMCS, 1067).

„Były to dusze zmarłych członków rodziny. Przychodziły one nocą, aby pomagać. Np. zmarła matka kołysała swe dzieci, zmarły mąż rąbał żonie drzewo” (AKE UMCS, 1543).

„Opowiadano, że domowoj-diabeł sporzył majątek wrzucając pieniądze przez komin” (AKE UMCS, 96).

W przedstawionych powyżej wybranych fragmentach wypowiedzi informatorów nietrudno jest odnaleźć szereg motywów zbieżnych z nakreślonymi uprzednio charakterystykami funkcji przypisywanych demonom opiekuńczym. Nie dają one jednakże obrazu w pełni zgodnego z tymi charakterystykami, cechuje go bowiem mniejsza zwartość wynikająca z przemieszczenia różnorodnych elementów wierzeniowych i baśniowych. Szczególnie wyraźnie

138