PICT5985

bogatych materiałach biograficznych, którą z całą pewnością mogą być utożsamiane z metodą biograficzną. Badania swoje sprowadzali głównie do analizy listów i autobiografii polskich emigrantów w latach 1918-1920. Pragnęli w ten sposób ukazać przemiany w sposobach ich zachowaniach się i w głoszonych przez nich opiniach w różnych sprawach oraz zmianach w życiu i strukturze ich rodzin. Badania te stanowiły zapoczątkowanie metody biograficznej, stosowanej zwłaszcza w Ameryce przez przedstawicieli tzw. szkoły chicagowskiej z lat trzydziestych i czterdziestych XX wieku (por. I.K. Hclling, 1990, s. 14 i n.). Do upowszechnienia tam metody biograficznej przyczyniło się także w niemałym stopniu opracowanie T/ie Jack-Roller autorstwa C. Shawa (1930).

Zastosowanie metody biograficznej w Europie

W Europie metodę biograficzną stosowała z powodzeniem Ch. Biihlcr (1933). Wykorzystała ją do badań nad okresem dojrzewania młodzieży. Zastosowanie przez nią tej metody polegało głównie na analizie pamiętników napisanych przez dziewczęta.

Wielkim zwolennikiem metody biograficznej w Polsce by! Józef Chałasiń-ski, czemu dał wyraz m.in. w pracach: Miocie pokolenie chłopów (1938) i Życiorysy górników (1949). Badania swe oparł głównie na analizie biografii (życiorysów) i pamiętników młodzieży wiejskiej w wieku 15-30 lat. Interesował się w szczególności jej życiem, pracą zawodową, przemyśleniami i dążeniami.

Metodą biograficzną u nas posługiwała się również Romana Miller (1966). Zastosowała ją w badaniach nad rolą, jaką rodzina, szkoła i grupa rówieśnicza odgrywa w wychowaniu młodzieży wiejskiej. W tym celu odwoływała się głównie do analizy pamiętników.

Z powodzeniem metodę biograficzną stosował w Polsce Stanisław Kowalski (1990), który materiały biograficzne gromadził głównie za pomocą wywiadów. Wykorzystał je szczególnie w związku z badaniami nad drogami życiowymi młodzieży akademickiej. Interesujące badania z zastosowaniem metody biograficznej przeprowadził także P. Dominice (1994). Dotyczą one historii życia dorosłych jako procesu kształcenia.

Gorliwym propagatorem metody biograficznej jest u nas Jan Szczepański (1970a). Według niego służy ona do opisu i analizy „subiektywnej strony życia społecznego” na podstawie dokumentów autobiograficznych, jak życiorysy, pamiętniki, wspomnienia, dzienniki, listy itp. W tym miejscu warto wspomnieć, iż polska szkoła socjologii, prezentowana przez J. Szczepańskiego, nie przestała opowiadać się za metodą biograficzną nawet wówczas, kiedy „w socjologii amerykańskiej zdominowanej przez funkcjonalizm strukturalny i metody «survey-owc» uznawane za bardziej naukowe — stała się ona metodą marginesową”

(I.K. Hclling, 1990, s. 14).

Obecnie również w Stanach Zjednoczonych docenia się —jak dawniej — wartość poznawczą metody biograficznej, co jest w niemałej mierze zasługą N.K. Denzina (1978).

3. Odmiany metody biograficznej

Metoda biograficzna na ogół przypomina zarówno metodę monograficzną, jak i metodę indywidualnych przypadków. Są to metody - podobnie jak metoda biograficzna — stosowane zwłaszcza w pedagogice społecznej. Tutaj umownie traktuje się je    jak sygnalizowano wcześniej - jako dwie odmiany meto

dy biograficznej. Przemawia za tym przynajmniej kilka cech wspólnych, jakie dzielą one z metodą biograficzną. Jedną z nich jest posługiwanie się innymi samodzielnymi metodami czy technikami badawczymi, jak np. analiza dokumentów, obserwacja i metoda dialogowa. Inną ich cechą wspólną z metodą biograficzną jest nastawienie głównie na jakościowy opis i analizę zgromadzonego materiału biograficznego. Jeszcze inną cechę wspólną może stanowić odnoszący się do nich postulat uwzględnienia w tego typu badaniach szerokiego kontekstu społeczno-kulturowego podejmowanego problemu.

Można oczywiście zająć w powyższej sprawie inne stanowisko, tj. nic upatrywać w metodzie monograficznej i metodzie indywidualnych przypadków różnych odmian metody biograficznej, a uznać je za trzy całkiem odmienne metody badań pedagogicznych, jak to na ogół przyjmuje się obecnie w pedagogice. W wyniku takiego podejścia traci na tym jak można przypuszczać - spójność klasyfikacji stosowanych aktualnie metod badawczych na gruncie pedagogiki.

Ale nic każda wprawdzie metoda biograficzna przybiera wyraźną postać metody monograficznej bądź metody indywidualnych przypadków. Niemniej stosunkowo często dotyczy' ona funkcjonowania jakiejś konkretnej instytucji oświatowo-wychowawczej lub np. opisu i analizy sytuacji życiowej czy wychowawczej pojedynczych chłopców i dziewcząt. W pierwszym przypadku mamy do czynienia z metodą monograficzną, a w drugim z metodą indywidualnych przypadków.

W dalszej części niniejszego podrozdziału omawia się najpierw metodę monograficzną, a następnie metodę indywidualnych przypadków.

297