plany�ukacyjno zaw młodzieży w stadium eksploracji stronaB 43

__ Plany edukacyjno-zawodowe młodzieży w stadium eksploracji

2. Tworzenie alternatyw. W tej fazie opracowuje się różne cele. plany i rodzaje działań. Ta część procesu przybliża różne potencjalne zawody czy zajęcia.

3. Gromadzenie informacji. Obecnie jednostka gromadzi i studiuje szczegółowe informacje na temat perspektyw zawodowych. Ważną częścią tej fazy jest ustalenie. czyjej cechy osobowości są odpowiednie do wykonywania określonego zawodu.

4. Badanie środowiska. W tym momencie ważne jest zbadanie środowiskowych czynników mogących wpłynąć na wybór kariery, a mianowicie społecznego, ekonomicznego, politycznego i geograficznego.

5. Analiza własnej osoby. Ważne jest rzetelne rozpoznanie i ocena swoich zainteresowań. osiągnięć, zdolności i wartości. Dokładna samowiedza jest niezbędna w określaniu perspektyw zawodowych.

6. Podejmowanie decyzji. Tutaj cel kariery jest wyznaczany na podstawie sądu na swój temat oraz poprzez właściwości planowanego zawodu. Ważne jest uświadomienie sobie, że decyzja dotycząca karier)’ może ulec zmianie wówczas, gdy pojawią się nowe informacje lub nowe perspektywy.

7. Wprowadzenie decyzji w czyn. Obecnie decyzja o karierze przekształca się w działanie, w miarę tego, jak jednostka rozwija swoje poszukiwania pracy. Działania te mogą obejmować kształcenie się i trening, zdobywanie doświadczenia w pracy.

8. Otrzymywanie sprzężenia zwrotnego. W fazie końcowej osoba dokonuje oceny, czyjej decyzja dotycząca karier)' sprawdza się w działaniu. Jeżeli otrzymuje zbyt dużo negatywnych informacji zwrotnych, proces wyboru powraca do fazy wyjściowej.

Znalezienie przez jednostkę odpowiedniego zawodu wśród ich wielu setek może być bardzo skomplikowane. Dodatkowe utrudnienie stanowi pojawianie się na rynku pracy ciągle nowych zawodów i równoczesne zanikanie innych. Zwiększa się też zapotrzebowanie na zawody, które dostarczają stymulacji, dają poczucie stabilizacji oraz pozwalają na rozwój zdolności twórczych™.

Jednak wielu młodych ludzi nie jest w stanic skutecznie angażować się w realne planowanie kariery. Niektórzy ujawniają romantyczne, wypaczające rzeczywistość stereotypy o zawodach. Inni obawiają się popełnienia błędu i z lękiem podchodzą do wyboru zawodu. Są również i tacy, którzy nie decydują się na wybór, gdyż obawiają się, żc praca zawodowa ograniczy ich na długie lata i już nigdy nie będą mogli się od niej uwolnić. Bywają też tacy, którzy uważają, że gdyby nawet zajęli się planowaniem swojej kariery zawodowej, to i tak niczego dla siebie by nie znaleźli³⁵.

Wybór kariery zawodowej stwarza jednak nie tylko problemy. Poszukiwania odnoszące się dc kariery mogą być okresem, w którym ludzie lepiej poznają i krytycznie oceniają siebie, analizują, kim już byli, są i do czego dążą. Jak podkreśla

»B. Bloom. fiut traci ta the bcu job, New York 1991.

w D. McLaughlin, The compUu career handbook, Sara toga 1992.

Berty Michelozzi⁴⁰, planowanie kariery zawodowej to również szukanie odpowiedzi na pytanie, jak zamierzamy spędzić najbliższe lata lub całe swoje życie.

Kariera zawodowa rozumiana jako proces związany z dążeniem młodego człowieka do zajęcia odpowiedniego miejsca w społecznym podziale pracy powinna być poprzedzona karierą edukacyjną, tzn. wyborem zawodu, szkoły i zdobyciem kwalifikacji zawodowych. Zatem kariera edukacyjno-zawodowa to realizacja założonego przez człowieka planu edukacyjno-zawodowego jako całokształtu zamierzeń związanych z kształceniem i pracą zawodową, które jednostka formułuje na danym etapie kariery życiowej. Zamierzenia mogą przybierać różne formy projektów lub postanowień, posiadać różny stopień konkretyzacji i stanowczości. Człowiek staje więc wobec potrzeby wyboru jednego spośród różnych działań i nie wie z góry, które z nich doprowadzi do stanu, z którego w przyszłości będzie najbardziej zadowolony. Badania wykazują, że w momencie, kiedy podejmuje się ważne decyzje, trzeba opierać się na solidnym materiale informacyjnym.

Jednym z naczelnych zadań współczesnej edukacji jest przygotowanie człowieka do życia w reli pracownika. Specjalnie ważna jest prawidłowa realizacja tego zadania w polskich warunkach. Mimo znanych powszechnie i formalnie zaakceptowanych haseł o roli, znaczeniu i miejscu pracy w społeczeństwie, niska jest u nas kultura pracy.

Praca zawodowa, jej wykonywanie, wyznacza jednak i u nas w pewnym stopniu pozycję człowieka w środowisku, w którym żyje.

Wychowawcy zdający sobie sprawę z ważności ich roli w przygotowaniu przyszłego człowieka, pracownika muszą stwarzać sytuacje przeciwdziałające antywy-chowawczym sytuacjom życia codziennego, w których uczestniczy młodzież. Proces przygotowywania do wyboru zawodu ze względu na długotrwały charakter ma także służyć kształtowaniu kariery życiowej, prawidłowego stosunku do pracy wyrażającego się nie tylko w aprobacie wybranej prac)' zawodowej, ale i w umiejętnościach możliwie najlepszego jej wykonywania.

Poczynając od pierwszych doświadczeń wyniesionych z domu rodzinnego i przedszkola. a potem przez lara nauki w szkole, dziecko, dorastający chłopiec czy dziew-czyna przygotowują się do samodzielnego życia i do pełnienia wielu ról.

Aby funkcjonowanie człowieka w społeczeństwie przebiegało harmonijnie, nie stwarzało zbytecznych i nadmiernych stresów, przygotowanie do pełnienia tych poszczególnych ról powinno przebiegać tak, by te role pozostawały w zgodzie ze sobą, aby nie było dysproporcji w jakości przygotowania w różnych zakresach. Tymczasem nasza szkoła nie spełnia rego warunku. Wbrew postulatom czy nawet kategorycznym żądaniom w naszej szkole króluje słowo, czasem wzbogacone obrazem. Słowo jest konieczne. Ale nie można ograniczać się do niego. Nic może i nie powinno mieć ono roli decydującej. Człowiek jest istotą działającą, chce wi-

*3. N^T. Michelozzi. Corning iiiirefrom nine tofivt (4 cd.), ?.ilo Aito 1992.