plany�ukacyjno zaw młodzieży w stadium eksploracji stronah 69

Plany edukacyjno-zawodowe młodzieży w stadium eksploracji

analizy zawodów. Mogą służyć różnym grupom odbiorców, na przykład: pracownikom nauki w zakresie zawodoznawstwa, teoretykom kształcenia zawodowego, działaczom szkolnictwa zawodowego oraz oświat)- zawodowej dorosłych, administracji szkolnej i pozaszkolnej, przedsiębiorcom zakładów prac)-odpowiedzialnych za kształcenie zawodowe pracowników, nauczycielom i pracownikom poradni psychologiczno-pedagogicznych, pracownikom urzędów i biur pracy.

Krąg odbiorców można rozszerzyć o uczniów szkół ogólnokształcących i zawodowych, dla których charakterystyki zawodowe stanowić powinny źródło informacji o zawodoznawstwie. Tak szeroki krąg odbiorców charakterystyk zawodowych powoduje, że powinny one służyć różnym celom, a mianowicie być narzędziem pracy dla służb zatrudnienia i poradnictwa zawodowego, a zarazem stanowić podstawę do: tworzenia systemu informacji zawodowej z wykorzystaniem techniki komputerowej; doskonalenia systemu zawodów szkolnych, zwłaszcza do grupowania zawodów w szerokie profile oraz wyodrębniania specjalności; tworzenia, modernizacji i doskonalenia programów kształcenia, doskonalenia oraz przekwalifikowania zawodowego, a także planowania kariery edukacyjno-zawodowej młodego człowieka⁹⁰.

W zależności od celu, jakiemu ma służyć charakterystyka zawodu, można wyróżnić ich pięć rodzajów. Różnią się one stopniem szczegółowości oraz zestawem informacji⁹¹.

Pierwszy rodzaj stanowią charakterystyki na potrzeby orientacji zawodowej i poradnictwa zawodowego, które przeznaczone są dla uczniów. Zawierają one informacje pozwalające na wytworzenie u odbiorcy pew-nego wyobrażenia o zawodzie. Charakterystyki tego rodzaju nie zawierają opisu pracy zawodowej i wymagań przez nią stawianych.

Drugim rodzajem są charakterystyki przewidziane dla nauczycieli i pracowników- poradni psychologiczno-pedagogicznych jako pomoc w- zakresie poradnictwa zawodowego. Wysrępują w nich zbiory informacji: opis zawodu, wymagane przygotowanie zawodowe; możliwości zatrudnienia i przeciwwskazania.

Trzeci rodzaj stanow-ią charakterystyki zawodu na potrzeby szkolnictwa zawodowego, przeznaczone głów-nie dla autorów programów nauczania, administracji szkolnej i nauczycieli szkół zawodowych. Zawierają one takie informacje, jak: znaczenie zawodu w całokształcie życia gospodarczego, tendencje rozwoju zawodowego, wykaz stanowisk pracy i podstawowych czynności wykonywanych przez pracow-nika, wymagane kwalifikacje (zawodowe, spoleczno-moralne i psychofizyczne), możliwości zatrudnienia i awansu zawodowego, opis warunków organizacyjno-technicznych i środowiska pracy.

^R. Parzęckt, dz. cyt., s. 63.

K. Symeia. Modcfcstandardów programowych na {winie, [w:] U, Baraniak, M. Butkiewicz (red.), Stan-daryzacja kształcenia zawodowego, IBP.. Warszawa 1998. s. 95-97.

Czwarty rodzaj to resortowe charakterystyki zawodów. Zawierają one: nazwę zawodu, liczbę szczebli kwalifikacyjnych i kategorie zaszeregowania prac kwalifikowanych w danym zawodzie, zwięzły opis wykonywanych prac. przykłady prac 2 wyceną poszczególnych cech pracy w zakładzie różnorodność wykonywanej pracy, samodzielność i sposób wykonania pracy.

Piąty rodzaj charakterystyki utożsamiany jest z różnego rodzaju opisem zawodu, który zawiera taki zakres informacji: typowe stanowiska pracy, zakres wykonywanych czynności, obsługiwane maszyny i urządzenia, stosowane narzędzia i przyrządy oraz inne pomoce techniczne, efekty pracy, środowisko pracy, szczegółowe wymagania psychofizyczne oraz przeciwwskazania do wykonywania zawodu. Opis zawodu wykorzystywany może być do celów orientacji i poradnictwa zawodowego. analizy rynku pracy, zatrudnienia czy pośrednictwa pracy. Tego rodzaju opis zawodu przygotowuje się przy wprowadzaniu nowych zawodów do klasyfikacji.

Interesująco prezentują się modele charakterystyk zawodu w krajach o znaczącym dorobku zawodoznawczym⁹². Z analizy porównawczej konstrukcji charakterystyk zawodowych w kraju i za granicą wynika, żc nic posiadają one jednolitej struktury. Jednak pewne elementy wspólne i założenia powtarzają się w większości charakterystyk. Stanowić one powinny podstawowe moduły modelu charakterystyki zawodu⁹³.

Należy podkreślić, żc modułowy układ charakterystyki zawodowej zapewnia elastyczność opracowanym charakterystykom i ich dostosowanie do różnych celów i odbiorców. Pozwoli on spełnić wymagania zarówno rynku pracy, jak i edukacji. Naszym zdaniem, na uwagę zasługuje jej funkcja dydaktyczna, która umożliwia inicjowanie prac projektowo-mctcdycznych nad treściami, celami i wymaganiami dydaktycznymi dla edukacji zawodowej. Zawarte w charakterystyce zawodu informacje stanowią dla prac przygotowawczych i organizacji kształcenia zawodowego, a także potrzeb planowania kariery edukacyjno-zawodowej swoiste podstawy forma) no-programowe.

Kończąc przedstawione rozważania o zakresie informacji edukacyjnej należy dodatkowo zwrócić uw^ragę, że zakres i stopień szczegółowości informacji edukacyjnej, w tym informacji zawodowej, może i powinien być różny — powinien być dostosowany do sytuacji zawodowej odbiorcy i etapu procesu decyzyjnego. Wiąże się to ze sposobami przekazu informacji.

^CR. Psrzęck:. K. Symcła, B. Zawadzki, dz. cyt., $. 33-34. Interesujące ujęcie tej problematyki ze względu na główne zadania wykonywane w zawodzie przedstawia T. W. Nowacki, dz. cyt., s. 226-239. "Szerzej R. Parzęcki, dz. cy:.. s GS; R. Parzęcki. K. Symeia, 3. Zawadzki, dz. cyt., s. 39.