podstawy wiedzy o�ukacji i por zaw strona� 91

momencie, druga z nich to, z czym się on nie zgadza, czego nie aprobuje u siebie lub nie przyjmuje do wiadomości i świadomości. Ta koncepcja pozwala wyeliminować myślenie w kategoriach zdrowia i choroby, traktować to, co się zdarza (np. bycie bezrobotnym) jako normalną sytuację do rozwiązania¹⁰⁷.

jakkolwiek z punktu widzenia tych dwóch procesów (pierwotnego i wtórnego) można byłoby scharakteryzować działania doradcy (gdyż jest on nie tylko obserwatorem, ale i uczestnikiem interakcji doradczej) to takie podejście - dobrze opisujące sytuację i zachowania klienta - zamazywałoby sens podejmowanych przez doradcę czynności, sprzyjających modyfikacji sytuacji życiowej klienta.

Z pozycji doradcy poradnictwo stanowi szczególną umiejętność społeczną. której treścią są czynności wywiadu oraz badań i pomocy. Z punktu widzenia klienta poradnictwo jest zbiorem czynności, które mają na celu przekraczanie granic miedzy obiema wspomnianymi warstwami. procesu pierwotnego i procesu wtórnego. W przypadku osoby bezrobotnej pierwszy z tych procesów oznacza, że jest ona u doradcy, że oczekuje od niego pomocy w znalezieniu pracy bądź pomocy w podjęciu decyzji o przekwalifikowaniu. Drugi z nich wskazuje, że osobie tej trudno zaakceptować fakt znalezienia się w trudnej zawodowo i życiowo sytuacji, z którą sama nie może się uporać, a zatem przyjąć do wiadomości, że bezrobocie nie jest stanem choroby, lecz pewnym względnie normalnym zdarzeniem, z którego skutkami trzeba i można samodzielnie walczyć.

Punktem spotkania obu stron relacji doradczej jest problem, z którym do doradcy zgłasza się klient i w stosunku do którego (jako, że jest on przejawem wspomnianego procesu wtórnego) wykazuje on opór i swoją nań niezgodę. W ramach kontaktu u klienta powinno dokonać się przełamanie progów (granic) między obiema warstwami procesu, w którym się ou znajduje. Dopiero wówczas, gdy interesant w pełni zrozumie swoją własną sytuację - zarówno te elementy, na które się godzi, jak i te, z którymi nic identyfikuje się - możliwa staje się skuteczna pomoc i współpraca obu partnerów¹⁰⁸.

Instrumentem działania doradcy, który dobrze służy osiągnięciu tego celu, jest niekliniczny wywiad diagnostyczny. Zawiera on w sobie stwierdzenia. interpretacje oraz prognozy dotyczące różnych wymiarów uwa-

^,d7 Szerzej M. Lewicka. J. Trzebiński. Psychologia spostrzegania społecznego. Warszawa 1985: Por. G. Teusz, Ubrankiem sine gna non rozwoju jest świadomość. Adekwatność założeń terapii Cestalt dio poradnictwo w sytuacji kryzysu nowoczesności. (w:) Poradnictwo w okresie transformacji..., pod red. A. Ka rg u 1 o ’.v e j op.cit.

^,u< K. Otrębska-Popiołsk. Człowiek w sytuacji pomocy. Psychologiczna problematyka przyjmowania i udzielania pomocy, Katowice 1991.

runkowaó sytuacji życiowych i zawodowych oraz sfor zachowań ważnych dla klienta. W poradnictwie zawodowym obejmują one nie tylko stan rynku pracy, ale i osobę klienta, tj. stwierdzenia dotyczące intelektualnych i fizycznych zdolności do osiągnięć oraz motywacje i zainteresowania bezrobotnego, ustalenie sposobów zachowań w miejscu pracy i podczas jej wykonywania, określenie zachowań w otoczeniu i umiejętności nawiązywania kontaktów z innymi ludźmi, opis dotychczasowego przebiegu pracy i kwalifikacji bezrobotnego oraz ustalenie jego sytuacji materialnej i rodzinnej. Kolejność wymienionych ustaleń nie jest tutaj najważniejsza, ważna natomiast jest próba ich podjęcia¹⁰⁹.

Chcąc, aby poradnictwo zawodowe wykonywane było skutecznie i ku zadowoleniu wszystkich zainteresowanych, potrzebny jest kompetentny doradca. Niezwykle istotną kwestią jest ustalenie otwartego zespołu cech, składających się na obraz doradcy, podejmowany jako pewien model, kanon, ideał, do którego należy dążyć. Tak rozumianą sylwetkę można rozpatrywać w trzech płaszczyznach: postaw, umiejętności i wiedzy¹⁵⁰.

Doradca zawodowy jest w pewnym sensie osebą zaufania publicznego. w związku z tym bardzo ważną sprawą jest, jaką jest osobą, jakie cechy posiada, co sobą reprezentuje.

Analiza postawy doradcy wydaje się należeć do obszaru wiedzy mieszczącego się w porządku etyki i psychologii, z koniecznymi elementami estetyki. Wydaje się, żc za normatywną trzeba przyjąć, najszerzej dziś akceptowaną i wyznawaną etykę personalistyczną, opartą na bezwzględnej konieczności uznania i poszanowania godności człowieka. cc przejawia się w respektowaniu praw człowieka w ich pakiecie wolnościowym, solidarnościowym, społecznym, w którym mieści się również prawo do pracy i skorelowany z nim obowiązek¹⁵¹.

Funkcjonowanie doradcy zawodowego zakłada też świadomość znaczenia czynu, który każdorazowo daje się sklasyfikować jako dobry lub zły (poziom intuicji), a przy tym słuszny lub niesłuszny (poziom skutku), rzecz w tym, aby podejmowane czyny cechowała dobra intencja i słuszny skutek. Tak więc postawa doradcy powinna się realizować w aspekcie intencji, świadomości i skutku podejmowanych działań, a być dokonywana w pełnej afinnacji i aprobacie afirmacji osoby ludzkiej.

T. To tu a s z e w s k i, Główne idse współczesna; psychologii. Warszawa l984: l' łi. Z i in b a r d o, L . F1 Ruch, Psychologia i życie. Warszawa lOtfti; B . Wojtasik. Zastosowanie elementów analizy transakcyjnej w poradnictwie zawodowym (w:) Poradnictwo vf okresie transformacji, pod red A. Ka r g u 1 o w e j, op cit.

Por. M. Śmigiel. Pośrednik pracy - charakterystyko umiejętności i predyspozycji zawodowych. Rynek Pracy, 1982. nr 5: B. Wo j t a sik. Wybór doradcy zawodu przez młodzież, rodziców i nauczycieli. Wrocław 1393.

^1:1 J. Kozielecki, Koncepcje psychologiczne człowieka. Warszawa 1995. s. 273.