Scan40 (2)

służących do weryfikacji hipotez na podstawie macierzy danych przestrzennych (m.in. B.J.L. Berry, 1964)⁹⁴. Obejmuje ono zagadnienia agregowania danych przestrzennych, pomiaru rozmieszczenia, badania struktur przestrzennych, wyjaśniania przestrzennej zmienności, klasyfikacji przestrzennej oraz dynamiki zjawisk ujmowanych powierzchniowo. Rezultatem stosowania określonych procedur badawczych analizy przestrzennej mogą być zarówno przedstawienia kartograficzne, jak i wielkości liczbowe. Szczególnie więc ten rodzaj analizy może być przydatny na gruncie geografii bezpieczeństwa.

Kierunek przestrzenny ma w geografii najkrótszy rodowód. Za przedmiot badań przyjął przestrzenne struktury i procesy oraz ich współzależności. Najpierw rozwinęła się naukowa penetracja struktur, których stabilność łatwiej poddawała się analizie i uogólnieniom. Następnie zaczęto zajmować się problemami wzrostu i rozwoju. Obecnie wzrost i rozwój jest rozpatrywany łącznie z ewolucją struktur. W mozaice struktur i procesów społeczno-gospodarczych wypełniających przestrzeń geograficzną stara się wyodrębnić takie, które są powiązane relacjami współwystępowa-nia, relacjami przyczynowo-skutkowymi, relacjami funkcjonalnymi itd. Tak uporządkowaną rzeczywistość geograficzną nazywa się przestrzenną organizacją a w ujęciu dynamicznym - przestrzenną organizacją rozwoju społeczno-gospodarczego.

Swoisty renesans przeżywa również obecnie kierunek ekologiczny, którego główna istota polega na badaniu wzajemnego oddziaływania środowiska przyrodniczego i społeczeństwa, przy czym człony tej relacji zmieniły się miejscami i społeczeństwo zajęło pozycję członu centralnego. Tu również widać duże możliwości rozwoju badań na gruncie geografii bezpieczeństwa z eksponowaniem aspektu przeciwdziałania zagrożeniom w działalności społeczeństwa. Trzecim kierunkiem badań realizowanym obecnie na gruncie geografii jest kierunek regionalny. Te trzy kierunki przenikają i uzupełniają się wzajemnie. Szczegółowe opisy regionów są niezbędnymi elementami przy określaniu struktury i dynamiki systemów geograficznych, a pojęcia i metody wypracowane w toku badań strukturalnych i dynamicznych przyczyniają się do ulepszania opisów regionalnych. W badaniu systemu społeczeństwo - środowisko przyrodnicze potrzebne są zarówno opisy dostarczające informacje o jego elementach i przejawach funkcjonowania, jak i modele pozwalające na odtworzenie jego struktury i dynamiki. Najszybszy postęp naukowy dokonuje się w ramach kierunku przestrzennego. Wyraża się on w stosowaniu metod matematycznych i narzędzi informatycznych oraz w rozwijaniu koncepcji teoretycznych. Geografia przekształca się dzięki temu z nauki idiograficznej w naukę o silnych elementach nomologicznych. Przejście od faktografii do badania złożonych struktur i procesów podnosi znacznie walor poznawczy twierdzeń geograficznych.

/

W tym miejscu zasadne będzie również ustosunkowanie się do technik badań. i pojęć pokrewnych.) Pod pbiećiem narzędzi badań rozumiemy tyczny lub teoretyczny aparaPiBsowany w procedurze rozwiązywania problemów badawczych.

^M B.J.L. Berry, Approaches to regional anatysis: a synthesis, Annals of the Association of American Geographers, vol. 54, no 1, s. 2-11.

i W przypadku geografii, bezpieczeństwa narzędziami fizycznymi mogą być histo-i gram, wykres kołowy, miary centrograficzne i inne. Obecnie narzędzia są coraz bardziej wyrafinowane. Narzędzia teoretyczne z kolei Jo różnego typu modele. ^Modelowanie'- ■pojęciowe'’jest” obecnie' póliśtawow^^    projektowania

i budowy systemów geoinfocmacyjnych. Stosuje się je we wszystkich etapach tego procesu:

-    modele ontologiczne - jako sposób sformalizowanego zapisu naszych wyobrażeń rzeczywistości,

-    modele ogólne i abstrakcyjne - w trakcie opracowywania koncepcji zapisu informacji dotyczącej rzeczywistości w systemach komputerowych,

-    modele implementacyjne - na etapie przystosowywania modelu abstrakcyjnego do wybranego środowiska (platformy) implementacyjnego związanego z wybraną technologią

-    modele aplikacyjne - w zastosowaniu modeli abstrakcyjnych, ogólnych i implementacyjnych do konkretnych praktycznych zagadnień.

95

Badanie zjawisk i czynników warunkujących bezpieczeństwo jest możliwe z pomocą wielu rozwiązań modelowych. Tendencją przełomu XX i XXI wieku w zakresie rozwoju nauk jest zastosowanie aparatu matematycznego. Jednakże świat przyrody, choć pozornie wykazujący skłonność, a może i swoisty porządek do poddawania się badaniom zmatematyzowanym, jest tworem niezwykle złożonym. Chcąc tworzyć pewne projekcje, należałoby zwrócić uwagę na wartości tkwiące w teorii dynamicznych systemów nieliniowych i związanej z nią teorii chaosu. Jednakże badanie zjawisk nieliniowych oznacza wkraczanie w obszar złożonych i trudnych relacji. Trudności sprawia matematyczne modelowanie nieliniowych procesów przyrody. Przedmiotowe zjawiska należą ponadto do klasy zjawisk społecznych, te

zaś są mało podatne na matematyzację 2.4.1. Metody i techniki badawcze

Umysł, który zaniedbuje opis na rzecz metody, a cel poznania lekceważy na rzecz środków poznania, sam spycha się na gorsze pozycje

Th.W. Adomo, 1984 r.

W postępowaniu badawczym geografia stosuje różne procedury odpowiednie do rozpatrywanej problematyki. Jedna z mniej rygorystycznych procedur, której stosowanie zmierza do budowy teorii geograficznych, przedstawiona jest na rysunku 2.9.

⁹⁵ Szerzej w: Wartość informacji w dowodzeniu i zarządzaniu. Model przewagi informacyjnej, kier. zesp. aut P. Sienkiewicz, AON, Warszawa 2002.

81