ScanImage024 (3)

52

przechodzenie do osiadłego trybu życia było procesem długotrwałym, wiążą, cym się z wewnętrzną kolonizacją puszczy tajgowej prowadzoną przez w, chodźców z wybrzeży i nic zakończoną jeszcze w czasach nowożytnych.

Na południowych brzegach Zatoki Fińskiej stałe struktury osadnicy miały wielowiekową tradycję podlegając wewnętrznym przekształceni ot zgodnie z duchem epoki. Na zachodniej peryferii obejmującej Półwysep Kurski, wspólnoty terytorialne, reprezentowane przez skupiska osiedl; i cmentarzysk, zorganizowane w' ciągu pierwszych wieków naszej ery w wię*. szóści odnotowanych przypadków przetrwały do IX w., a naw^ret dłużę (E. Tónisson, 1970, s. 18 n). W ciągu tego czasu niektóre ze wspólnot zanikły inne powstały w^f miejscach dotąd bezludnych, zmieniały się także cech. przewodnie ich kultury. Szczególnie intensywnie zasiedlone były brzegi Vcnty i środkowe dorzecze Abaw^ry. Najstarsze struktury osadnicze w tym rejonie reprezentowane są przez cmentarzyska kamienne z grobami grodzonymi (tarand), nieco młodsze przez kurhany kamienne z pochówkami ciałopalnymi lub szkieletowymi (E. Sturms, 1934, s. 34). Zróżnicowanie obrzędowości grzebalnej wśród Liwów sugeruje, że wczesnośredniowieczne liwskie wspólnoty osadnicze powstały drogą konsolidacji terytorialnej rodzin wywodzących się z różnych ugrupowań etnicznych, nie tylko finojęzycznych (E. Sturms, 1934, s. 33; H. Moora, 1952, s. 125). Dla rekonstrukcji terytorialnych wpólnot osadniczych Liwów punktem wyjścia są cmentarzyska i czas ich użytkowania. Znakomita ich większość jest rejestrowana w miejscach dogodnych dla prowadzenia działalności gospodarczej, przede wszystkim uprawy ziemi i hodowli. Ciągną się wzdłuż biegu rzek, miejscami tworząc jakby gniazda złożone z dw^róch, rzadziej więcej obiektów.

Podobnie odległe tradycje zasiedlenia przez ludność zachodniofińską ma dorzecze dolnej Dźwiny. Około V-go wieku osiedla obronne z gęstą zabudową mieszkalną zostały przebudowane. Najczęściej ograniczano ich dotychczasową powierzchnię przez system nowych umocnień, w obrębie których ślady domów' mieszkalnych naziemnych i półziemianck występują wyłącznie wzdłuż systemów obronnych, zaś majdan osiedla pozostawał wolny od zabudowy. Świadczy to o całkowitej zmianie planigrafli osiedli, a zatem także ich funkcji. W przypadku badanego osiedla tego typu w Kentc, obiekt został podzielony na dw^rie części, w każdej odkryto pewną liczbę budynków. Jednocześnie w^r pobliżu zostało założone nowe osiedle (A. Stubavs, 1959, s. 162) (ryc. 13). W sumie wspólnota terytorialna, która powstała w rejonie Kente, mogła się składać co najmniej z trzech samodzielnych rodzin gospodarujących na określonym terenie. Podobne, o różnej liczbie gospodarstw wpólnoty osadnicze mogą być rekonstruowane po obu stronach biegu dolnej Dźwiny. O przynależności etnicznej (językowej) tych wspólnot informuje hydronimia dorzecza dolnej Dźwiny. Znakomita większość występujących tu rzek, rzeczek, strumyków i wysp nosi nazwy, które mogą być objaśnione wyłącznie na podstawie języka liwskiego (A. Caune, 1985, s. 100).