ScanImage040

84

różnych form, stając się wzorcem dla fińskich metalurgów w wytwarzaniu ich lokalnych odmian. Zapinki równoramienne zdobione nacięciami i kółkami (ryc. 31), produkowane w w-arsztatach fińskich i liwskich, weszły w V] i VIII w. w zestaw ozdób noszonych przez Finów Zachodnich w całym niemal ich terytorialnym zasięgu osadniczym (E. Kivikoski, 1973, s. 61).

Z uruchomieniem szlaków handlowych wiązał się problem pokonywani! przestrzeni na lądzie i wodzie. Do ziem zachodniofińskich kupcy fryzyjsej i skandynawscy docierali na łodziach początkowo wiosłowych, lecz już w VII w. zaopatrzonych w żagle. Łodzie były przystosowane do wpływania w płytkie wody zatok i ujścia rzek. Z powodzeniem można było nim przewozić towary płynąc większymi rzekami, takimi jak Dźwina czy Newa

Żegluga morska, rzeczna czy jezierna była przez Finów Zachodnict opanowana w takim samym stopniu, jak przez Skandynawów. Wszytkie arkana wiedzy marynistycznej znane były, zwłaszcza Finom-Suomi, Liwom i Estończykom. Po rzekach i jeziorach pływano łodziami dłubanymi z jednego kawałka pnia, lecz w omawianych czasach znano już łodzie klepkowe.

Nie wszędzie jednakże można było dotrzeć łodzią. Ludzie północy przywykli do pokonywania ogromnych porzestrzeni zarówno latem, jak i zim*-musieli posługiwać się przedmiotami, które te wędrówki ułatwiały. W Szwc-qi narty znane były już w epoce kamienia (G. Berg, 1941, s. 127-131) i zapewne podobną metrykę ich znajomości można przyjąć dla ówczesnych mieszkańców Półwyspu Fińskiego i południowych wybrzeży Zatoki Fińskiej W strefie lasów tajgowych, od Skandynawii po Syberię, te najstarsze przykłady nart znane są w' dwóch wersjach - proste deski i z podwyższeniem miejsca dla stopy (A. Obholzcr, 1974, s. 11-12).

W wiekach średnich Finowie i Lapończycy używali kilku odmian nart Najbardziej popularne były krótkie, lekkie deski, nazywane przez Lapończyków „sfivek*\ lub zestaw składający się z jednej deski długiej, drugiej zaś krótkiej. Na takich nartach chodzono odpychając się krótką i ślizgaj*¹* się na długiej (N. Lid, 1937, s. 10), zwłaszcza po twardym, skamieniały!³ śniegu, przy pokonywaniu dużych przestrzeni. Posługiwali się nimi myśli*¹

w tajdze, polując na duże zwierzęta takie, jak jelenie, łosie czy niedźwiedzie (O.V. Ovsjannikov, 1971, s. 3).

W wiekach średnich upowszechniły się dwa typy nart fińskich: podbite skórą i pozbawione obicia skórzanego za to z wyżłobioną bruzdą wzdłużną na części ślizgającej (ryc. 32). Narty podbite skórą, używane były przez myśliwych, odbywających wielodniowe wędrówki w lasach taj go wy ch polujących na drobną zwierzynę futerkową, natomiast pozbawione obicia służyły do szybkiego pokonywania słabo zalesionych przestrzeni.

Narty obu typów znane są ze znalezisk archeologicznych w^r Finlandii i Karelii (N. Valonen, 1982, s. 72), a także ze Starej Ładogi w warstwie datowanej na lata 750-830 (E.A. Riabinin, N.V. Ćernych, 1988, s. 98). Nar-ty-biegówki ze Starej Ładogi miały z przodu profilowane noski, z tyłu lekko zaostrzone końce. W połowie deski znajdowała się lekko podwyższona powierzchnia dla stopy. Deska miała długość 36 cm przy szerokości 7 cm i wycięte szpary dla wiązadeł. Górna powierzchnia narty zdobiona jest wzdłużnymi liniami w liczbie 8, które przecinały się z przodu i z tylu. Od spodu narty mają dwie równoległe, dość szerokie bruzdy. Narta pierwotnie obita skórą jest gładka od spodu, natomiast ma otworki wzdłuż obu krawędzi. Jak dotąd nie znaleziono przedmiotów, które można jednoznacznie określić jako kije narciarskie. Natomiast w źródłach arabskich istnieje informacja, że jeżdżący na nartach odpychali się kijem, który na dolnym końcu miał nałożoną kulę z futra (A. Mongajt, 1965, s. 36).

Wyprawy myśliwskie, a także wędrówki kupców zachodniofińskich z towarami przeznaczonymi na wymianę w handlu lokalnym, odbywały się głównie zimą. Upolowaną zwierzynę, futra i inne towary przewożono saniami. W źródłach archeologicznych nie zachowały się przykłady sań fińskich z wieków średnich. Na podstawie badań etnograficznych prowadzonych w Estonii i Karelii zrobiono ich przypuszczalną rekonstrukcję (H. Hagar, 1948, s. 105-112). Zaletą takich sań była prostota konstrukcji, polegająca na właściwym połączeniu części młodych drzewek brzozy lub czeremchy (A.O. Vijres, 1959, s. 439). W przypadku transportowania dużych ciężarów, można je było przywiązać do konia. Najprostszy typ sań, to dwie żerdzie