SNB13948

184

Bardzo ważnym, chociaż niedocenianym i niedostatecznie realizowanym zad*, niem na terenie placówek opiekuńczych jest tworzenie dobrych tradycji don*, w' zakresie norm i fonu życia⁵⁶. Jest to od strony podmiotowej stymulować gratyfikacyjnych oczekiwań i przyzwyczajeń wspólnych ogółowi podopieczny^ W literaturze pedagogicznej i psychologicznej podkreśla się duże znaczenie takich nastawień dla poczucia stabilizacji, dodatniej atmosfery życia i tworzenia się interpersonalnych więzi emocjonalnych oraz wychowawczego oddziaływania na podopiecznych⁵⁷. Godne uwagi jest to, że tradycje te są z kolei formą zaspokojeni potrzeby zachowania stałości otoczenia społecznego i materialnego⁵*, właściwa szczególnie dzieciom i młodzieży, co tym bardziej wiąże je z opieką i wychowaniem przez opiekę.

Zagada wychowawczego oddziaływania na potrzeby odnosi się do wielu elementów funkcjonowania układu opiekuńczego, wyznaczonych szerokim zakresem różnorodnych potrzeb podopiecznych. Jej stosowanie wymaga więc rozwiązywania różnych problemów, do których można zaliczyć:

—    możliwe konflikty na de dwóch przeciwnych tendencji w opiece: potrzeby zależności podopiecznego od opiekuna i równocześnie samodzielności;

—    niezgodność między' nimi w percepcji i hierarchizacji potrzeb i sposobow ich zaspokajania;

—    potrzebę pozytywnej atmosfery opieki i wychowania;

—    opanowanie przez opiekuna najbardziej skutecznych metod hamowania i wygaszania potrzeb negatywnych i kreowania pozytywnych.

12.7. Zasada właściwego łączenia świadczeń opiekuńczych z wymaganiami

Jak wynika z treści przedstawionych dotąd zasad, jednym z podstawowych czynników prawidłowej opieki i jej wychow awczego charakteru jest aktywizacja podopiecznych w zakresie zaspokajania ich potrzeb. Można ją zatem uznać za fundamentalne, chociaż niespecyficzne założenie rozwojowego (i nie tylko) procesu opieki. Zasadniczym i koniecznym warunkiem jego realizacji jest m.in. właściwe łączenie zaspokajania potrzeb podopiecznych ze stawianiem im w związku z tym określonych wymagań. Wyraża on wiekowe doświadczenia w opiece i wychowaniu: dając należy wymagać, a aby wymagać — trzeba najpierw dać.

136    ^ ^^CWJO- Jednostka i grupa w systemie wychowania kolektywnego. Warszawa 1967

⁵⁷ Je* rzeczą cfaaralaeiywyczną, że A. Makarenko. znany jako zwolennik ciągłych rozwoiowvdi znaków kolektywie, bardzo wysoko cenił i pielęgnował tradycje w życiu prowadzonych przez siebie

* Por. J. Reykowski, op. ch_ s. 92—94.

I

ssania te mogą

,_£2 dotyczyć dwóch różnych płaszczyzn aktywności

jjania

potrzeb w sposób celowy, uzasadniony, ekonomiczny, efek-

ndoy

^y Z wymaganiami społeczno-moralnymi i formalnymi;

⁵ S-h poz)'0'^wn>'^cl

ch zachowań, cech i postaw, które stanowią bezpośrednie

[ ***: _spoteczne przesłanki zaspokajania jego potrzeb.

f ._:    -_{a w} płaszczyźnie pierwszej, odpowiednie do postępującego procesu

zasada trzecia. Tu zaś chodzi przede wszystkim o wymagania . - płaszczyźnie oraz zachowanie właściwych proporcji między nimi ' \TLjaniem potrzeb. Stanowi to bowiem dalszy, nieodzowny warunek op-I ¹ opieki i nadawania jej wychowawczego charakteru. Decydujące zna-’_Ti2 nitaj stawianie podopiecznemu wychowawczych wymagań, bez których eiJ * całej ontogenezie stanowiłaby system tylko jednostronnych, nierzadko ^^jlizujących go świadczeń. Ogólnie mówiąc, od podopiecznego-wychowanka ■    wyniagać przede wszystkim:

.—■ oszczędności, gospodarności i poszanowania środków służących jego po-I fflgbonK

— coraz większego osobistego wkładu w przysparzanie i wzbogacanie tych

środków;

— udzielania na miarę swych możliwości pomocy potrzebującym jej ludziom;

— wykorzystywania w dostatecznym stopniu możliwości stworzonych przez opiekę dla możliwie wszechstronnego przygotowańia się do samodzielnego życia;

systematycznego opanowywania i rozwijania praktycznych umiejętności i sprawności samoobsługi i obsługi innych;

— obiektywnej oceny, zrozumienia i szacunku dla wysiłków' opiekuńczych opiekunów;

— gotowości i nastawienia do podejmowania opieki nad potrzebującymi jej. zależnymi od niego osobami, jako moralnej powinności ,.spłaty zaciągniętego wobec swych opiekunów długu"^5y.

Wymagania te muszą być logicznie i funkcjonalnie kojarzone ze świadczeniami opiekuńczymi, z zachowaniem równowagi i umiaru między nimi. aby zakres

^s Wymagania tego rzędu mają wysoką społeczną rangę. Dotyczą bowiem konieczności podtrzymywania i zachowania ciągłości opieki międzypokoleniowej, zwłaszcza w układach rodzinnych, podejmowania funkcji i yadan opiekuńczych wobec jednostek i grap potrzebujących opieki w różnych sytuacjach życiowych, lojalnej i aktywnej realizacji stojących przed jednostką zadań spofcczno--zawodowych. świadomości potrzeby rewanżu za doznaną opiekę Nie ulega wątpliwości, że w waran fcach. kiedy nierzadko troskliwie wychowane przez swych rodziców dzieci odmawiają później świadczeń opiekuńczych na ich rzecz i potrzebna jest tu egzekwująca ingerencja sądu. gdy rejestrujemy tnrfyŁ-a obojętność wobec sytuacji wymagających interwencji opiekuńczej, można również mówić o pełnej aktualizacji tych wymagań. W tym sensie me należy ich traktować jako zobowiązania do filantropii. Nie można też ich zastąpić ogólnym wymogiem wobec jednostki, żeby stała się twórczym członkiem swego społeczeństwa.