str 074 075 (2)

38,

,ABY MALOWANE KRAINY MIEĆ'

Sądzę, że Czytelnicy domyślili się już, że będzie tutaj mowa o kartografii wojskowej. Ale nie tylko, także

0    wywiadzie wojskowym, który podobnie jak mapy informuje o przeciwniku. W połowie XVI wieku Stanisław Łaski pisał, że mądrzy hetmani nie żałują kosztów, „aby malowane krainy mieć”, gdyż dzięki mapom wiedzą, czego się mogą spodziewać. Bartosz Paprocki powoływał się w 1577 roku na przykład cesarza Karola V, który „gdy kędy walczyć miał, naprzód wszystkich onych miejsc położenia malowane widzieć chciał”

1    w tym celu „gieografów zawsze zacnych przy sobie bawił”. Trzeba jednak pamiętać, że wyodrębnienie kartografii wojskowej w osobną dziedzinę „mappografii” nastąpiło nieco później, kiedy rozwinęła się inżynieria wojskowa związana z , nowoczesnymi fortyfikacjami. Jeśli zaś chodzi o wywiad, to hetman Jan Tarnowski uzasadniając potrzebę posiadania wytrawnych szpiegów pisał w 1558 roku: „Hejtman ma też o tym wielką pieczę mieć, aby zawsze o nieprzyjacielu wiedzieć mógł.” Służba wywiadowcza była anonimowa, ale wiadomo, że oficjalne poselstwa do obcych krajów również trudniły się tym precederem. Z dyplomatycznych 1 innych podróży, nawet kupieckich, kartografia też korzystała.

1.    Kto jest „ojcem polskiej kartografii”?

2.    Wskaż najstarszy zabytek polskiej kartografii wojskowej.

3.    Kto położył większe zasługi dla rozwoju kartografii wojskowej w Polsce, Stefan Batory czy Jan Sobieski?

4.    Czy wiesz, który z polskich teoretyków wojskowych XVI wieku był jednocześnie znakomitym kartografem?

5.    Francuz, który przez 18 lat pracował w Polsce jako kapitan artylerii, inżynier i kartograf. Twórca mapy Polski i trzech map Ukrainy oraz autor znanego opisu tego kraju. O kogo chodzi?

6.    Wymień twórcę map Polski w skali 1:225 000, z których korzystał Kościuszko podczas insurekcji OTaz sztaby polskie i francuskie w latach 1800—1012?

7.    Który z polskich generałów był inicjatorem opracowania mapy Polski w skali 1:125 000 wydanej w Paryżu w 1859 roku?

8.    Wymień trzy najgłośniejsze poselstwa polskie do Turcji — jedno w XVI, dwa w XVII wieku.

9.    Który z polskich kartografów wojskowych dokonał w przebraniu zdjęć fortyfikacji szwedzkich w Piławie (Prusy Książęce)?

10.    Który generał polski stał na czele wywiadu wojskowego podczas powstania listopadowego?