symbol055

o

Typ formalny wyobrażeń kosmologicznych KCS odpowiada wcze-liejszym wzorcom eneolitycznym. Jednakże typ funkcjonalny, rzedstawiający relację akwatyczno-fitomorficzną, odbiega od Lch w sposób widoczny (tab. 18) . Zgodny jest natomiast z pozo-:ałymi elementami struktury symboliki omawianej kultury. Wnio-cujemy o tym na podstawie cech regresywnych KCS, zbliżonych do orazu biernej Aqua Vitae (Eliade 1966, 193-194) .

Natura kodu symbolicznego KCS więżę się zatem z preferen-ją dynamiki Żywiołu wody. Element statyki i pasywności obecny est wyłącznie w formalnym typie klasy kosmologicznej (tab. 18). w eneolityczny "konserwatyzm", trwający od KPL, sugeruje nie-ównomierność przemian poszczególnych aspektów fenomenu akwaty-znego.

.4. I OEB

W efekcie badań fenomenologicznych uzyskaliśmy wielostron-ly obraz symboliki wody także dla epok metali. Nie podejmujemy >becnie dyskusji jaką pozycję zajmowała ona wobec tzw. kultów solarnych, dominujących według prahistoryków w owym okresie (Ca->alska 1964; Gediga 1976, 115; Węgrzynowicz 1982, 253-261; Szafrański 1986, 31-49). Konsekwentnie dążymy natomiast do uchwyce-lia specyfiki poszczególnych systemów kulturowych.

W I OEB istnieją wyraźne przesłanki do opisania treści klasy kosmologicznej oraz ofiarnej. Uzupełnia je klasa tanato-logiczna, wskutek niedostatecznej ilości danych źródłowych z Niżu (Sarnowska 1969, 35). Jest ona jednakże przydatna do wzbogacenia rozważań i odczytania kodu symboliki wody.

Poczynając od wczesnej epoki brązu główne typy motywów akwatycznych łączą się z odrębnymi rodzajami podłoża, ceramiką i metalem. Zjawisko to odbiega od opisanych klas kosmologicznych neolitu. Wówczas bowiem podobne zależności progresywne i regre-sywne dotyczyły ceramiki oraz wyrobów kamiennych (obecność zygzaka versus brak spirali).

Nowe formy motywów zaczątkowo obecne są w ornamentyce I ÓEB. Występują w postaci'spiral, wieńczących pomorskie nagolenniki zwojowe (Blajer 1990, 81). Towarzyszą im zygzaki znane ze sztyletów i bransolet (Sarnowska 1969, 73; Blajer 1990).

Ceramikę zdobiono natomiast liniami zygzakowatymi. Dla ścisłości zaznaczmy, iż ów sposób 'dekorowania występował głównie we wschodniej Wielkopolscy, na gruncie iwieńskim (Kośko 1991,

107). Naczynia grobsko-śmiardowskie, bliższe tradycji klasyczno--unietyckiej , pozbawione były takiego wzoru (Sarnowska 1969, 57--59) .

30 znalezisk wodnych I OEB, pozwala wstępnie ocenić kolejną, ofiarną klasę systemu symboliki akwatycznej. W skali Niżu Polskiego odnotowaliśmy 14 wyłącznych depozytów broni/narzędzi, 10 ozdób brązowych oraz 6 zespołów mieszanych (tab. 4) . Współczynnik (a) wynosi zatem 1.4, dokumentując ogólną przewagę broni/narzędzi nad ozdobami.

O ile jednak zespoły mieszane występują na Pomorzu iw Wielkopolsce identycznie, to pozostałe dwa typy depozytów różnią się zdecydowanie. Na północy dwukrotnie przeważają znaleziska broni/narzędzi nad ozdobami (a = 2.0) . W Wielkopolsce zaś obie klasy funkcjonalne pozostają w stosunku bliskim równowagi (a = 0.8). Podobny typ zależności występuje na Niżu od eneolitu, co szczególnie widoczne było w strukturze symboliki KPL (Pomorze: a = 1.2; Wielkopolska: a = 0.4).

Cmentarzyska wczesnej epoki brązu, na ile wskazują dostępne materiały, lokowano głównie nad ciekami. Dotyczy to między innymi rozległych założeń sepulkralnych Dolnego Śląska (Żerniki Wielkie, Łagiewniki, Brzeg, Oporów) oraz Wielkopolski (Łęki Małe, Gorszewice, Bożejewice) (Sarnowska 1969; Kośko 1991) . Mała ilość podobnych informacji, o czym wspominaliśmy wcześniej, uniemożliwia dalszą analizę preferowanych brzegów wodnych.

Strukturę symboliki akwatycznej I OEB ujawnia zestawienie poszczególnych jej klas (tab. 19). Brak w nim niestety cech funkcjonalnych kosmologii i tanatologii. Ukazane zostały jednakże główne, formalne typy informacji o symbolice.

Wyraźny jest charakter wczesnobrązowego kodu symboliki wody. Cechy progresywne odzwierciedlają powszechność motywów akwa-tycznych na metalu, deponowanie broni/narzędzi brązowych w wodach oraz lokowanie cmentarzysk nad rzekami. Cechy regresywne odnoszą się do spiralnych wzorów na naczyniach, bagiennych znalezisk ceramiki i ozdób a także nadjeziornych położeń cmentarzysk.

Treść głębokiego poziomu analizy wykazuje ponownie różnicę, między północą i południem Niżu Polskiego. W Wielkopolsce naczynia zdobione są zygzakami zaś w depozytach nieznacznie nawet przeważają ozdoby. Na Pomorzu ornamenty "akwatyczne" występują wyłącznie na metalach. Równocześnie wodne znaleziska broni/narzędzi zdecydowanie przewyższają liczebnością depozyty ozdób.