symbol059

118

Na zachodniopomorskich naczyniach k. łużyckiej dostrzec można charakter relacji akwatyczno-fitomorficznych. Stylizowane drzewka ryto poniżej pasm zygzaków, kierując ich gałązki ku spodowi pojemnika ceramicznego (ryc. 1 b) . Próbowaliśmy także wcześniej uchwycić typ relacji z symboliką solarną. Niejednokrotnie łączyła się ona z akwatyczną na tych samych naczyniach. Plastycznie uprzywilejowana pozycja należała wówczas do trykwert lub trójkątów skierowanych wierzchołkiem ku górze (ryc. 5, 6).

Najistotniejsza zmiana zachodzi podczas okresu halsztackiego w klasie ofiarnej. Depozyty wodne samych ozdób (24 przypadki) stanowią aż 86 % ogółu znalezisk. Marginalne znaczenie posiadają zespoły mieszane (11 %) oraz broń (4 %). Rozkład przestrzenny owych źródeł jest rónowmierny. Jedynie znaleziska broni, także jako składnika zespołów mieszanych, bliższe są zachodnim krańcom Niżu Polskiego (tab. 9, mapa 9).

W klasie tanatologicznej dominują pod względem formalnym lokacje cmentarzysk nad ciekami wodnymi (85 % sytuacji). Położenia nadjeziorne wystąpiły w 15 % opisów topograficznych. Obierano najczęściej brzegi wschodnie oraz południowe, unikając w równym stopniu północnych i zachodnich (tab. 22).

Składniki kodu akwatycznego rozpoznaliśmy zatem wyczerpująco (tab. 22) . Nie ułatwia to jednak precyzyjnego określenia jego sensu. Konieczne jest jeszcze uwzględnienie relacji zachodzących w poszczególnych klasach, na tle systemu symboliki wody.

Waloryzację dynamizmu akwatycznego dostrzegamy wśród progresywnych cech klasy tanatologicznej (tab. 22). Należy do nich ruch rzek oraz idea mitycznego południa i wschodu, określana zasadą pozytywną - męską (Mieletyński 1981, 288). Pozostałe elementy systemu wyrażają, szczególnie w swych funkcjonalnych typach, swoistą "hierogamię" granicznych obrazów Żywiołu wody.

Jej świadectwem w klasie kosmologicznej są przede wszystkim konteksty motywów akwatycznych. Zakres formalny stosowania wzorów zróżnicowany jest wprost poprzez tło surowcowe - spirale na metalu zaś zygzaki na ceramice. Ostatni z nich, ograniczony do naczyń, łączy się z wyobrażeniami fitomorficznymi i solarny-mi. Opisane wcześniej związki wykazują istnienie wód górnych (kontekst fitomorficzny), przesyconych elementami solarnymi (kontekst solarny).

Podobna sytuacja występuje w klasie ofiarnej. Formalnie dominuje kategoria wyrobów metalowych. Funkcjonalnie zaś bezsprzeczną przewagę posiadają ozdoby (tab. 22) . Surowiec depozy-

Tabela 22. System symboliki wody okresu Ha C-D

Klasa	Typ	Cechy progresywne	Cechy regresywne
		Na metalu:	Na metalu:
(0 c		spirala	zygzak
« o	Formalny	Na ceramice:	Na ceramice:
*H tP		zygzak	spirala
pH 0		Na ceramice:	Na ceramice:
i	Funkcjonalny	"drzewko" pod	"drzewko" nad
£		zygzakiem	zygzakiem
		Metal	Ceramika
c H <0 •H IW	Formalny
		Ozdoby	Broń, narzędzia
o	Funkcjonalny
		Rzeki	Jeziora
o N 4J O cd c CP	Formalny
		Brzeg:	Brzeg:
0 H H	Funkcjonalny	S, E	N, W

tów, jak solarny kontekst ornamentów, przesyca swymi cechami siły i gwałtowności pasywny z natury charakter ozdób (Kopaliński 1990, 504) .

Paralelizm owych relacji (kosmologicznych, ofiarnych) całkowicie odpowiada logice naszych analiz. Mamy zatem możność, dzięki zestawieniu gry znaczeń wewnątrzklasowych i wewnątrzsy-stemowych (Augustynowicz 1984, 41), dotrzeć do treści kodu akwatycznego. Objawia on w szerszym kontekście sytuacji mitycznej obecność pasywnej Aqua Vitae. Czynnik pobudzający jej działanie leży jednak w strefie dynamizmu, siły i wiecznego ruchu. Stąd też wywodzą się motywy spirali, rzeki oraz metalu. Interpretacja owych stwierdzeń należy do treści kolejnego rozdziału, poprzedzonego jeszcze właściwą typologią symbolizmu akwatycznego.

4. Izotopiczna typologia symboliki wody

Badanie struktur ma sens i wartość tylko wtedy, kiedy jego celem jest dojście do pewnego rodzaju totalizującej syntezy (Durand 1986, 105). Przeszliśmy już w naszych rozważaniach etap fenomenologicznej analizy źródeł. Umożliwiła ona strukturyzację