słow036

Zbigni^eW Kobyliński

OSIEDLA WCZESNOSŁOWIAŃSKIE

W odróżnieniu od przedmiotów pozostawionych przez plemiona germańskie czy ludy koczownicze pochodzenia azjatyckiego, które u progu wczesnego średniowiecza wykształciły bogatą kulturą materialną obejmującą charakterystyczne dla nich wytwory metalowe, pozwalające archeologom z dużym prawdopodobieństwem identyfikować ich osiedla i cmentarzyska, materialne pozostałości najwcześniejszych Słowian są znacznie trudniejsze do rozpoznania. Stąd właśnie trwająca już od wielu lat, do dzisiaj nie rozstrzygnięta jednoznacznie dyskusja na temat miejsca położenia „kolebki” Słowian, czyli obszaru, na którym doszło do ich wyłonienia się i uzyskania przez nich świadomości etnicznej — przekonania o byciu jednym ludem o wspólnej tradycji i kulturze, odmienny rtm od otaczających go sąsiadów.

Szukając archeologicznie uchwytnych śladów obecności wczesnych Słowian, zwracano uwagą przede wszystkim na ich wytwórczość garncarską-proste, jajowate naczynia lepione ręcznie, określane mianem „typu praskiego" lub "typu Praga-Korczak”. Chociaż jednak obecność w zna-leziskach archeologicznych fragmentów naczyń tego typu Wozemy traktować z dużym prawdopodobieństwem jako dowód słowiańskiego charakteru danego stanowiska, to Związek między słowiańską ctnicznościąa naczyniami typu praskiego nie jest prosty. Przede wszystkim na rozległych terenach zajętych przez Słowian w trakcie ich wielkich migracji w VI i VII w. w Europie Wschodniej, Południowej i Środkowej występuje także ceramika odmienna od klasycznego typu praskiego, nawiązująca do miejscowych-często bardziej zaawansowanych technologicznie - tradycji garncarskich, np. na terenach naddunajskich i bałkańskich, bądź, jak to ma miejsce zarówno na wschodnim, jak i na zachodnim pograniczu osadnictwa wczesnosłowiańskiego, chociaż technologicznie zbliżona, wyrażająca jednak odmienne upodobania estetyczne w odniesieniu do kształtu naczyń.

Prostota-pod względem zarówno technologicznym, jak i formalnym-ceramiki naczyniowej Słowian powoduje, że bywa ona wywodzona z rozmaitych wcześniejszych kultur archeologicznych, zarówno z dorzeczy Wisły i Odry, jak i z obszarów nad Dniestrem, Prypccią i Dnieprem. W przypadku wytwórczości garncarskiej nie można przy tym, jak wykazująbadania etnograficzne, zakładać istnienia wkażdym przypadku ewolucyjnego postępu technologicznego i morfologicznego. Włodzimierz Hołubowicz (1950), obserwując w okresie międzywojennym wyrób naczyń glinianych na terenach obecnej zachodniej Białorusi, stwierdził, że w przypadku domowej produkcji jest możliwe w tej samej wsi zarówno wytwarzanie prostych naczyń bez użycia koła