tomI (70)

72 Podstawy fizjoterapii

ków korowych (czynności odruchowo-warunkowe), mogą być rozpatrywane jako mimowolne bądź dowolne.

Czynności ruchowe mimowolne bazują na odruchach bezwarunkowych. Te ostatnie są wrodzonymi, stałymi i niezmiennymi reakcjami ustroju, zabezpieczającymi podstawowe procesy życiowe (jako odruchy autonomiczne), chroniącymi ustrój przed szkodliwym działaniem środowiska zewnętrznego (odruchy obronne czy ochronne) oraz zapewniającymi utrzymanie postawy i możliwość zmian ułożenia (odruchy postawne i lokomocyjne) - w zakresie bardzo ograniczonym. Ich łuki przebiegają przez niższe piętra układu nerwowego - rdzeń kręgowy i przedłużony, a także przez pień i ośrodki podkorowc. Z uwagi na różny skład łuku odruchowego i widoczny efekt wyróżnia się:

•    odruchy „własne'*’ rdzenia, których receptor i efektor znajdują się w tym samym narządzie (odruchy miotatycznc). Są to na ogół odruchy dwuneurono-we (odruchy rozciągowe) lub trójneuronowe (tonicznc odruchy rozciągowe), przebiegające w obrębie jednego segmentu rdzeniowego;

•    odruchy „obce” rdzenia, których receptor znajduje się w narządzie innym niż efektor. Wymagają one już udziału kilku neuronów, a obserwowane reakcje mogą być różne;

•    odruchy pokrewne (sprzymierzone), dające zawsze len sam efekt ruchowy, pomimo różnego punktu wyjścia (pomimo różnych receptorów).

Rvc. 30. Odruch własny (prosty łuk odruchowy)

Wiele odruchów bezwarunkowych (rdzeniowych i ponadrdze-niowych), ważnych dla całości motoryki, a także i dla kinezyterapii, należy do grupy odruchów postawy. Odruchy te stanowią spor}' szereg reakcji wpływających na rozwój postawy oraz zapewniających możliwości jej przyjmowania i utrzymywania - zarówno •/ ^

w spoczynku, jak i podczas wykonywania różnych ruchów. Za Bobath i Grochmalem można tu wyróżnić trzy grupy reakcji:

I    - reakcje zapewniające stałość przyjętej postawy i podtrzymujące prawidłowe położenie kończyn (tzw. reakcje statyczne);

II    - reakcje, które umożliwiają przyjęcie właściwej postawy po nieprawidłowym ułożeniu (tzw. odruchy nastawcze lub prostujące);

III    - odruchy zapewniające równowagę ciała, z chwilą zmiany położenia środka ciężkości (tzw. odruchy równowagi).