Top 27 BMP

LII KONWENCJA PASTERSKA

poecie w wykształceniu sprawnego mechanizmu, służącego do wyrażenia własnej postawy wobec otaczającej rzeczywistości.

(w dotychczasowych opracowaniach Sielanek i często, i mocno podkreślano fakt, iż utwory wchodzące do polskiego zbiorku Simonidesa dzielą się na k on w enćjon a lh e i realistyczneⁱ⁶, przy czym ten drugi typ reprezentują przede wszystkim Żeńcy i Kołacze.^ Nie chodzi”¹'tu zresztą bynajmniej o kwestionowanie tej obserwacji, w zasadzie słusznej, ukazującej w Sielankach, z jednej strony, fakt istnienia i artystyczną funkcję obrazka rodzajowego, z drugiej zaś — istnienie i funkcję umownego kostiumu pasterskiego. Nie od rzeczy będzie przypomnieć tu jednak zdanie Tadeusza Sinki, iż sielanka z istoty swej „alegoryczna była zawsze” i że przekonanie „o pierwotności, naiwności i naturalności idyll i pasterzy Teokryta”¹⁷ oparte jest na legendzie. „Obiektywna sielanka pasterska, oddająca rzeczywiste myśli i uczucia prostego ludu — jak stwierdza słusznie Sinko — jest wyjątkiem” ¹⁸. Nawet obrazki rodzajowe u sielankopisarzy nie są całkowicie wolne od nalotu konwencji pasterskiej. Umiejętność sielankopisarzy, realistów polega właśnie na tym, że ich oBrazki rodzajowe harmonizują z lekko zarysowanymi elementami konwencji pastoralnej. Inaczej mówiąc, nie dopuszczają oni do prymatu konwencji nad przedstawionym obrazem rzeczywi-

lo K. Heck, op. cit., cz. II, s. 178—254; I. Chrzanowski, Historia literatury Polski niepodległej, wyd. X, 1930; fA. Bruckner, Wstęp do Sielanki polskiej XVII wieku. Kraków 1922, s. 7—9 (Bibl. Nar., S. I, Nr 48). Bardziej szczegółowy i precyzyjny podział przeprowadza J. Krzyżanowski (Historia literatury polskiej od średniowiecza do XIX w. Warszawa 1953, s. 299), który wyróżnia trzy grupy: sielanki erotyczne, rodzajowe i alegoryczne, i? T. Sinko, op. cit., s. 88. is, Ib., s. 88—89.

stości. Nawet sytuacje ukazane konwencjonalnie starają się oni podporządkować w ogólnym ujęciu tematu problematyce ważnej dla społeczeństwa. Elementami konwencji posługują się dyskretnie, czasem niemal w podtekście. Na ogół dochodzi ona wówczas do głosu w ogólnym zarysie tła akcji, ale nie decyduje o ujęciu tematu, zarysie sylwetek bohaterów. Dodać tu zresztą warto, iż również alegoryczna wizja współczesnej rzeczywistości, ukazana w konwencjonalnym kostiumie sielankowym, pozwalała twórcom na wyrażenie aktywnej postawy wobec ludzi i świata. Czasem nawet ułatwiała zajęcie takiego stanowiska, pozwalała w sposób pozornie ukryty, dający autorowi pewną asekurację, głosić myśli, które trudno byłoby wyrazić wprost.

\J

JjSielanki Simonidesa ogólnie biorąc, i te uznane za konwencjonalne, i realistyczne, adresowane były do aktualnej współczesności, wśród której autorowi przyszło żyć i tworzyć, ^mtor Sielanek jest przede wszystkim bacznym' i wnikliwymlejwśpólczesności obserwatorem. Interesują go zagadnienia polityczne, społeczrie, te ostatnie głównie może w zakresie problemów etykif Dostrzega piękno obyczajów ojczystych oraz widziane zarówno oczami poety, jak i skrzętnego gospodarza piękno krajobrazu ziemi i*ocizi-mej./Simonides był jednak nie tylko obserwatorem, był również malarzem — przede wszystkim 'obyczajów, alć także i krajobrazu ziemi ojczystej, który b Sielankachi wyziera przecież spod narzuconego schematycznego kostiumu pasterskiego, idyllicznej scenerii. W poprzednich wywodach zwrócono już uwagę, iż Simonides rodzime realia wprowadza dość szeroko do parafrazowanych utworów Teokryta i innych pisarzy. Wśród irńión bohaterów Simonidesowych Sielanek, obok Dafnisa, Fillidy, Testylis, Baucys, spotykamy polską Basię, Jagienkę, Halenkę, ruską Paraszkę, Haśkę, Maruszkę, Wontona, Panka." "Śymicha