img01901 djvu

18

newskiego), nie także naci całymi instytucja mi, jak np. biskupi krakowscy XVI wieku (Tomicki, S. Maciejowski, Gamrat) nad Uniwersytetem Krakowskim, bp Prolasewicz nad Uniwersytetem Wileńskim, bp La lais ki nad „Luhranscianum" w Poznaniu. Mecenat, chociaż nie dosięgną! w Polsce poziomów np. mecenatu włoskiego, miał dla życia umysłowego epoki pierwszorzędne znaczenie, a wydał ludzi takich, jak Tomicki czy Zamoyski, których za to podziwiała cała Europa.

Weźmy inny element życia umysłowego: drukarstwo i r u c li w y d a w n i c z y. Wpra wdzie i tu Polska nie zrównała się z rozpędem Włoch, Niemiec czy Szwajcarii, zwłaszcza co do rozprzestrzenienia geogralicznego drukarń (taki np. Lwów w XVI w. przedstawia się pod tym względem hardzo marnie), ale wydajność* drukarska i edycyjna polska w XVI w. jest imponująca. Krakowskie dynastie drukarzy (Haller, Wielor, ScharfTenbergcr, Wierzbicki, Łazarz ild.) mają niespożyte zasługi w dziejach książki naszej XVI w. i w spopularyzowaniu czytelnictwa w szerokich warstwach narodu; wiadomo leż, że od nich to właśnie (często ludzi obcych) oraz od bakałarzy i mistrzów krakowskich, synów mieszczańskich, wyszło wielkie hasło obrony języka polskiego i tworzenia literatury swoistej w języku narodowym, z czego urósł nie tylko Rej, ale i Kochanowski.

Reformacja wzmogła niepomiernie ten ruch drukarsko-edycyjny, aby wspomnieć tylko oficyny brzeskie czy nieświeskie Radziwiłłów, ariańskic