IMG38

się z zasobami o znaczeniu |

|

Transjęzyczna i międzykulturowa. Pomimo, żc język angielski jest nadal, a może naw*, coraz bardziej uniwersalnym językiem naszych cyfrowych czasów, Internet jest łrodo. wiskiem wielokulturowym i wieloetnicznym. Ta cecha wiąże się z pierwszą: w pi^_c> strzeni publicznej zazwyczaj używa się języka angielskiego (przynajmniej jako jednego z kilku), w przestrzeni prywatnej własnego języka etnicznego.

•    Związki z obszarami niepublicznymi. Przestrzeń Internetu, nawet w domenie publice nej, może być powiązana, zarówno przez przypadek, jak i w sposób zaprojektowany z przestrzeniami o charakterze prywatnym, takimi jak obszary pracy, obszary handlu. Przykładowo taka przestrzeń prywatna, jak komercyjna strona Web przedsiębiorstwa, może być bardziej efektywna biznesowo, gdy stworzona zostanie jako funkcjonalnie publiczna (na przykład dla wykorzystania faktu, że klienci wchodzący na stronę zosta. wiają o sobie mnóstwo informacji).

•    Kontrolowana i wolna. Dotyczy to głównie sposobu zarządzania przestrzenią. W iy_m zakresie jeszcze trodniej znaleźć konsensus, gdyż poprzednio przedstawione cechy przestrzeni utrudniają go. Opinia publiczna chce nieograniczonego dostępu do infor-macji ale jednocześnie bezpiecznego, chronionego środowiska elektronicznego. Próby „ograniczania anarchii", panującej w Internecie stwarzają jednak zagrożenie zmiany proporcji pomiędzy tym. co jest piywatne i zastrzeżone w Internecie, a tym, co publicz. ne Właściciel dobra prywatnego zawsze dąży do ograniczenia jego używania przez innych, bez względu na to, czy jest to dobro fizyczne, czy wirtualne.

Jako przestrzeń publiczna Internet znaczy wiele więcej niż tylko moce obliczeniowe i możliwości komunikacyjne. Używany jest on przez społeczności, dla których ważne są wybrane cechy przedstawione powyżej. Jedną z tych społeczności są użytkownicy globalnej biblioteki cyfrowej, która pozwala na tworzenie nowych możliwości i wyznaczanie nowych barier w pojmowaniu Internetu jako miejsca. GBC jako miejsce przedstawiona zostanie w następnym rozdziale.

3.2. Globalna biblioteka cyfrowa jako miejsce

Globalna biblioteka cyfrowa traktowana jako miejsce i przestrzeń może być oceniana z wielu punktów widzenia. Z jednej strony cyfiyzacja komunikacji naukowej może pogłębiać izolację pracowników nauki i w rezultacie całej społeczności uczonych, z drugiej sieci komputerowe dają szansę zmiany tej sytuacji dzięki wielkim ułatwieniom w jednoczesnej i natychmiastowej komunikacji, możliwości swobodnego wyrażania opinii i dotarcia ze swoimi poglądami do szerokiego, ale równocześnie bardzo wyselekcjonowanego kręgu odbiorców. Dla rozwiązania tych sprzeczności warto sieci globalne traktować i opisywać nie tylko w kategoriach technicznych, jako narzędzia informatyczne, ale również jako przestrzeń społeczną, a globalną bibliotekę cyfrową jako miejsce w tej przestrzeni, w której zachodzą nowe formy interakcji i nowe relacje pomiędzy jej użytkownikami. W społeczeństwie sieci, w którym technologie pozwalają na błyskawiczny przepływ wielkich zasobów danych i informacji, ludzkie doświadczenie przestrzeni (a także czasu) niemal się Mtarlo [Bamey 2008, s. 40]. Oznacza to, że przymus miejsca nie ogranicza już aktywności związanych z komunikowaniem informacji. Miejsca są ważne o tyle, o ile u alwiają lub utrudniają, zapośredniczone przez technologię sieci, pozbywanie się ograniczeń. stwarzanych dla komunikacji naukowej przez lokalizację.

(jBC jako miejsce posiada cechy heicroinpn, opisywanych prze/ Mithcla I out,mila [Foucaull 2005, s. 117*125]. Heicrotopia jest miejscem r/cczywisiym, w odróżnieniu od utopii- Jest to miejsce wewnątrz, ale jednocześnie na zewnątrz społeczeństwa, znajdujące się jakby obok zwykłych miejsc zajmowanych pr/ez społeczności Takim miejscem tą biblioteki, W których artefakty i ich reprezentacje, nawarstwiane w czasie, umieszczane są równolegle w wielu przestrzeniach, w których uzyskują odrębne znaczenia. GB( może być wyrazem nieodległych idei stworzenia biblioiheca miwruilh, miejsca, w którym mo*na umieścić wszystkie epoki, formy, gusta, obejmującego wszystkie okresy, a jed* noczcśmc pozostającego poza czasem i odpornego na zniszczenia Miejsce to powinno zapewnić nieskończoną akumulację artefaktów wszystkich czasów.

Miejsca w przestrzeni pojawiają się w sposób naturalny lub też ią starannie projektowane. Tworzenie miejsc jest złożonym procesem, polegającym na porządkowaniu lub uzdatnianiu odpowiednich przestrzeni i ich obiektów w celu tworzenia środowiska wspomagającego realizację pożądanych działań z uwzględnieniem społecznych i kulturowych ról aktorów i ich grup (społeczności). W oparciu o takie pojęcie miejsca Jeffrey Pomcraniz i Gary Murchionini zaproponowali uwzględnienie trzech podstawow ych elementów składowych biblioteki jako miejsca:

•    Kontinuum fizyczno-konccptualnc.

•    Ludzie funkcjonujący w miejscu (aktorzy).

•    Cechy funkcjonalne miejsca powodujące, żc ludzie z niego korzystają [Pomcraniz. Mar*

chionini 2007, s, 506],

GBC jako miejsce to kontinuum fizyczno-konccptualne, rozumiane jako cały zakres konkretyzacji przestrzeni: od bieżącej rzeczywistości fizycznej, w której znajdują się nasze ciała, przez przestrzenie fizyczne udające inne przestrzenie fizyczne, do symulacji rzeczywistej przestrzeni fizycznej, wykonywanej przez media takie, jak telewizja i film, po reprezentacje wymyślonych przestrzeni fizycznych oferowanych przez nowe media, w tym rzeczywistość wirtualną, aż po miejsca powstałe (wyobrażone) jedynie w naszych myślach. Aktorami w skali GBC są użytkownicy (autorzy i wyszukujący) i ich społeczności; pozostali: bibliotekarze, administracja, przedstawiciele instytucji nadrzędnych, takich jak władze uczelniane czy lokalne, zarząd instytucji, to aktorzy na poziomic serwisów GBC. Podstawowymi funkcjami serwisu GBC jako miejsca są: selekcja idei materializo-wanych w udostępnianych obiektach, archiwizacja tych idei oraz tworzenie i wykorzystywanie struktur technicznych oraz organizacyjnych do ich udostępniania Różnice i podobieństwa pomiędzy funkcjami i społecznościami związanymi z bibliotekami fizycznymi i cyfrowymi (w szczególności globalną biblioteką cyfrową) zachodzą w obrębie kontinuum fizyczno-konceptualnego.

Koncepcja GBC jako miejsca posiada zarówno sens fizyczny, jak i konceptualny, przez co można ją umieścić w obu ekstremalnych punktach kontinuum: dosłownym i konceptualnym. Ludzie mający związek z serwisem GBC jako miejscem nie zmieniają się ze względu na to, w jakim stopniu świadczy on usługi oparte na zasobach cyfrowych, jednak niektórzy mogą być związani tylko z jednym rodzajem usług, świadczonych w określonym miejscu. Ponieważ wiele bibliotek tradycyjnych posiada elementy elektroniczne (chociażby OPAC), a serwisy GBC są często powiązane z bibliotekami tradycyjnymi, jest prawdopodobne, że oba w dużym stopniu wykorzystywane są przez tych samych użytkowników. Idee są niezależne od przestrzeni, lecz dla swojej materializacji potrzebują materii lub energii. Materializacje obiektów fizycznych wymagają głównie materii, natomiast obiektów cyfrowych - energii. Ludzie (aktorzy) współdziałają z serwisem GBC jako miejscem w trakcie zdobywania nowych doświadczeń i poszerzania zakresu swojej wiedzy. Według Jeffreya Pomerantza i Garego Marchioniniego, biblioteki tradycyjne i serwisy GBC różnią się od siebie głównie rodzajem (formatem, nośnikiem) udostępnianych materiałów, natomiast idee materializowane w tych zasobach w znacznym stop-

121