IMGA58 (3)

■

dzioną. Mówiąc o „uwodzeniu” mam tu na myśli prag. nienie i starania dziewczynki, aby ojciec pokochał j» tak mocno, jak nikogo innego na świecie, oraz jej ży. czenie, aby starał się z wszystkich sił wzbudzić w niej ¹ podobne uczucia do siebie. Widzimy więc, że ojciec o¹ becny jest w opowieści w dwu przeciwstawnych po¹ stadach: jako wilk — ucieleśnienie niebezpieczeństw związanych z gwałtownością uczuć edypalnych, i jako myśliwy — wcielenie opiekuńczych i wybawicielskich aspektów ojca.

Mimo chęci, aby natychmiast zabić wilka, myśliwy nie czyni tego. To Czerwona Czapeczka — po swym ; wybawieniu — wpada na myśl, by napełnić brzuch wilka kamieniami, „a gdy wilk się obudził i chciał uciekać, ciężkie kamienie sprawiły, że runął i padł mar¹ twy”. To ona bowiem winna pomyśleć, co ma się stać.,; z wilkiem i wykonać powzięty plan. Jeśli w przyszłości chce się czuć bezpieczna, musi umieć sobie poradzić z uwodzicielem, musi umieć się od niego uwolnić. Gdy¹ 2 by wyręczył ją w tym ojciec-myśliwy, Czerwona Czapeczka nie zyskałaby poczucia, że przekroczyła już swoją słabość.

Zgodnie z zasadą sprawiedliwości panującą w baśniach, wilk musi zginąć od tego, co sam próbował wy¹ -rządzić innym: unicestwia go własna żarłoczność. Ponieważ chciał w sposób niegodziwy napełnić sobie brzuch, odpłacono mu teraz czymś podobnym.¹

Jest jeszcze inna racja po temu, że wilk nie ginie wówczas, gdy rozcina mu się brzuch, aby wyswobodzić _; połknięte przez niego istoty ludzkie. Baśń chroni dziecko przed niepotrzebnym lękiem. Gdyby bowiem śmierć,¹ wilka nastąpiła w trakcie zabiegu przypominającego,

cesarskie cięcie, opowieść mogłaby wzbudzać w słuchaczach obawę, że dziecko zabija matkę, rodząc się z jej ciała. Jeśli natomiast wilk pada martwy dopiero wtedy, gdy wypełniono mu brzuch ciężkimi kamieniami, nie nasuwa to żadnych lękowych wyobrażeń związanych z aktem narodzin.

Czerwona Czapeczka i babcia nie umierają naprawdę, ale z pewnością przychodzą ponownie na świat. Jeśli w tak wielu rozmaitych baśniach dopatrzyć się można wspólnego, podstawowego tematu, jest to właśnie temat ponownych narodzin, które prowadzą do egzystencji wyższego rodzaju. Dzieci powinny móc wierzyć (a to samo dotyczy dorosłych), że przejście do takiej egzystencji — gdy opanują zadania związane z kolejnymi fazami rozwoju — jest dla nich w pełni możliwe. Opowieści, które nie tylko pokazują, że może się to przydarzyć, lecz nadto mówią, że to nastąpi, mają dla dzieci wielki urok, bo zwalczają ich nieustanny lęk, iż nie uda Im się takiego przejścia dokonać, lub że zbyt wiele z powodu tego rodzaju przemiany utracą, Oto dlaczego, na przykład, przeobrażenia braciszka i siostrzyczki w baśni pod tym tytułem nie pociągają za sobą rozłąki bohaterów, ale zapewniają im wspólne lepsze życie; dlaczego Czerwona Czapeczka szczęśliwsza jest po swym ocaleniu niż na początku baśni; dlaczego los Jasia i Małgosi po powrocie do domu tak bardzo się polepsza.

W naszych czasach wielu dorosłych skłonnych jest rozumieć baśnie dosłownie, tymczasem zawierają one symboliczne ujęcia podstawowych doświadczeń życiowych. Dziecko rzecz tę pojmuje intuicyjnie, choć nie jest to w jego przypadku „wiedza” dająca się wyrazić w słowach. Gdyby dorosły próbował zapewniać dziecko, że kiedy Czerwoną Czapeczkę połyka wilk, to „naprawdę” dziewczynka nie ginie, czułoby ono, że zostało potraktowane niepoważnie. To tak, jakby tłumaczyć komuś, że Jonasz z historii biblijnej, połknięty przez wieloryba, „naprawdę” nie ginie. Każdy, kto tę opo-

37

1

Istnieją wersje, w których ojciec wkracza do akcji, ucina wilkowi łeb 1 w ten sposób ocala babcią i wnuczkę.¹ Być mole zmianą taką ' nie rozdęcie brzucha, lecz ucięcie głowy — wprowadzono dlatego, ¹¹ występuje tu ojdec we własnej osobie. Pierwsza z tych czynności moflH" by zbyt łatwo nasunąć skojarzenia z Jakąś aktywnością seksualną oJf| dotyczącą córki, skoro w tym momencie znajduje się ona we wnetr¹ ’

wilka.    "    ^