IMG�66 (2)

ftysfcar

’d Pr

>Nw_a

Wprowadzenie

Trudno byłoby dzisiaj nie uznać znaczenia, jakie ma internet w ....

0    znaczeniu teflo medium może świadczyć niezwykle dynamiczny jego rozwó/ i polaryzacja na całym święcie, w tym rńwnież w Polsce (Batorski, 2004- 2008<o Dynamicznie rozwijający się internet stwarza coraz większe możliwości zaspofo jenie wielu potrzeb jednostki, jak i całych społeczności oraz daje szansę ich szyb-kiego rozwoju. Coraz trudniej jest wymienić wszystkie korzyści ptynące dla człowieka z używania Internetu, jednakże najważniejszą jest komunikacja interpersonalna (Batorski, 2004; 2006a; Nowak i Krejz, 2006). Umiejętne wykorzystywanie int ernet u zwiększa kapitał osobisty, jak i społeczny człowieka. Badania wskazują, że użytkownicy zaawansowani stażem i aktywnością w internecie, mający zarazem wysokie umiejętności jego wykorzystywania, pozytywnie różnią się w zakresie wskaźników poczucia szczęścia i jakości życia od osób nieumiejących korzystać z tego medium lub słabo je wykorzystujących (Skarżyńska i Hene, 2005; Leszczyńska, 2006). Brak dostępu do intemetu może stać się powodem zacofania

1    wykluczenia społecznego (Nowak i Krejz, 2006; Batorski, 2006b).

Jednakże, pomimo tych korzyści, jakie dostarcza ludziom internet, paradoksalnie pojawia się coraz więcej doniesień o problemach i szkodach, jakie mogą wiązać się 7 jego używaniem, czy wynikać z jego nadmiernego wykorzystywania. Kraut wraz ze współpracownikami (1998), na postawie wyników podłużnych badań nowych użytkowników intemetu stwierdził, że mogą oni tak mocno zaangażować się w jego używanie, że zamiast wzbogacenia ich relacji interpersonalnych i poprawy dobrostanu psychicznego pogarszało się ich funkcjonowanie emocjonalne i społeczne. Jednakże zaobserwowane przez badaczy nadmierne zaabsorbowanie internetem oraz powiązane z tym efekty pogorszenia dobrostanu i relacji interpersonalnych u pewnej części młodych użytkowników mijały wraz podejmowaniem przez nich nowych wyzwań życiowych i idącą za tym reorganizacją dotychczasowej codziennej aktywności życiowej. Co więcej, nie wszystkie wyróżnione negatywne skutki używania intemetu były trwałe, ustępowały one wraz z nabywaniem wprawy i oswajaniem nowej technologii. Kolejne badania zespołu Krauta (2002) ujawniły, że trwałość i głębokość negatywnych skutków zaabsorbowania internetem powiązana jest z pewnymi predyspozycjami osobowościowymi niektórych użytkowników (takimi jak introwersja) oraz wynikającymi z tego realnie mniejszymi ich zasobami społecznymi. Przeciwnie natomiast używanie intemetu przez osoby towarzyskie, otwarte na kontakty z innymi ludźmi (ekstrawertyków), które mają duże indywidualne realne zasoby społeczne, poprawiało ich kondycję psychiczną i wzbogacało ich społeczny kapitał.

Opisane wyniki badań korespondują z innymi mówiącymi o uzależnianiu się niektórych użytkowników od określonych aktywności w internecie. Dowodzi się, że część użytkowników intemetu angażuje się w używanie pewnych jego zasobów i możliwości w sposób nadmierny, rodzący poważne problemy natury psychologicz-

&

nej i społecznej, a nawet zdrowotnej (Young, 1998a; 1998b; 1999; Griffiths, 2000; Woronowicz, 2001; Beard i Wolf, 2001; Jakubik, 2002; Davis, Flett i Besser, 2002; Shapira i in., 2003; Morahan-Martin, 2005; Kaliszewska, 2007; Poprawa, 2006; 2007). Co należy koniecznie podkreślić, nie wszystkie sposoby aktywności internetowej oraz jego aplikacje wiążą się z ryzykiem nadmiernego, problematycznego używania Intemetu. Wielu wymienionych powyżej badaczy zgodnie wskazuje, że największe ryzyko wiąże się z komunikacją synchroniczną i grami interaktywnymi. Co więcej, dotychczasowe badania wskazują, że problem ten dotyczy w głównej mierze ludzi w bardzo młodym wieku i o krótkim stażu aktywności on-line. Stąd też wynika wiele wątpliwości i kontrowersji co do charakteru obserwowanych problemów i ich trwałości, szczególnie u bardzo młodych użytkowników. Wątpliwości te rozwiązać mogą longitudinalne empiryczne badania naukowe, potwierdzone wnikliwymi analizami klinicznymi omawianych problemów, których wciąż jednakże brak.

Niezależnie od kontrowersji, jakie budzi opisywane zjawisko, to jednak większość badaczy i klinicystów stwierdza, że możemy tu mieć do czynienia z zaburzonym zachowaniem o cechach uzależnienia i/lub zaburzeniem kontroli nawyków i popędów. W literaturze istnieje co najmniej kilka propozycji opisowego definiowania PUI, w nawiązaniu do kryteriów diagnostycznych uzależnień i/lub zaburzeń kontroli nawyków i popędów (patrz: Young, 1998a; Griffiths, 2000; Woronowicz, 2001; Beard i Wolf, 2001; Jakubik, 2002; Davis, Flett i Besser, 2002; Shapira i in., 2003). Reasumując istniejące propozycje, ale nie wdając się w szczegółowe rozważania, problematyczne używanie intemetu stwierdzamy wówczas, gdy użytkownik intemetu: 1) ma trudności w sprawowaniu kontroli nad własną aktywnością w internecie (jego czasem i formą), które ujawniają się przy próbach zmiany, ograniczenia czy zaprzestania używania intemetu, 2) owładnięty jest silnym, trudnym do opanowania pragnieniem ich wykonywania mimo szkód, jakie przynoszą. Ponadto, 3) jest silnie, wręcz obsesyjnie skoncentrowany na tych aktywnościach, 4) doświadcza istotnej z subiektywnego punktu widzenia zmiany (poprawy) nastroju w momencie podejmowania internetowych aktywności, 5) wzmaga się u niego potrzeba powracania do nich i ich przedłużania, co staje się warunkiem osiągnięcia satysfakcji, 6) zarazem jego wzrastające zaabsorbowanie internetem staje się coraz bardziej źródłem distresu oraz problemów w relacjach społecznych i w różnych obszarach życia i funkcjonowania, 7) narasta także zaniedbywanie przez niego alternatywnych źródeł przyjemności lub dotychczasowych zainteresowań na rzecz intemetu (por. Young, 1998a; 1998b; 1999; Griffiths, 2000; Woronowicz, 2001; Beard i Wolf, 2001; Jakubik, 2002; Davis, Flett i Besser, 2002; Shapira i in., 2003; Guerreschi, 2005; Morahan-Martin, 2005; Kaliszewska, 2007; Poprawa, 2006; 2007). Tego typu syndrom od dawna określany jest mianem uzależnienia behawioralnego czy zachowania nałogowego (Marlatt, Baer, Donovan i Kivlahan, 1988; Griffiths, 2000; Cierpiałkowska, 2006). Marlatt wraz ze współpracownikami zaproponowali, aby zachowanie nałogowe definiować jako „powtarzający się nawyk.