img 9

27l> IIKLMIJTII HAT2FKLD

Uwiera; także tu bowiem historyczne postacie staro-yy\<'ycp i współczesnych zgrupowane wokół Homera, który siedzi pr/«d wejściem do greckiej świątyni, ukazane są niewyraźnie, w kolorach stłumionych wyrazistym konturem rysunku.

Na podstawie impresjonistycznych obrazów w rodzaju Wiosny Corota. Foli Courbeta C7.y Portu w Bordeaux Moneta łatwo możemy przekonać się, żc technika literacka Flauberta, Lotiego, Verlai-no'*> czy Zoli (niezależnie od ich wypowiedzi programowych na temat realizmu, naturalizmu czy symbolizmu) odpowiada wyraźnie technice malarskiej: szerokie pociągnięcia pędzla to w literaturze stv; nominalny, dominacja koloru nad formą odpowiada przewadze przymiotników przesłaniających rzeczowniki.

Technika dezintegrowania fragmentów całości w geometrycznie pa^v,y/.yjno, uporządkowane formy, jaką można zaobserwować na Szarhonmicy Juana Grisa, jest kluczem do zawiklanych metafo-l-yczmo łamigłówek „wiersza czystego*: nie można go ogarnąć rozumowo od razu, w jego calaści. lecz jako na pół czyste, na pół ukryto formy zastygłych skojarzeń myślowych, jakie prezentuje np. Cnirn-tarz morski Paul Valery’ego.

EOltMY STYLISTYCZNO-UTERACKIE WYJAŚNIAJĄ FORMY SZTUKI

7 linczuir* delikatniejszy jest problem odwrotny, czy i w jaki sposób dementy sztuki literackiej, elementy kompozycji i stylu mogą póKużyć do wyjaśniania elementów formalnych w sztukach plastycznych. Jest faktem, iż historycy sztuki, którzy zetknęli się y. owym problemem, praktycznie zakwestionowali tę możliwość. Niemniej przynajmniej w; pewnym stopniu możliwość taka istnieje. I tak np. albo trzeba się wyrzec tych wszystkich implikacji, jakie nasuwa taka kompozycja, jak Historia świętego Honoriusza, wsu-nięl.- na tympanonie w Amiens pomiędzy Apostołów a Ukrzyżowanego, albo musimy przyznać, że reprezentuje ona połączenie zwartej opowieści biograficznej, o kompozycji udramatyzowanej, grada-cy.hiej (Pcrceraly Żywoty świętych) ze swobodnym schematem kompozycyjnym cxe.mplum (Pieśni Marie do France, Legendy Maryjne Ci;!!-•jera do C >ind).

, Jy;•■••': turn wnęlrz w łypie wersalskiej ..Lustrzanej Galerii”

TT

Mansarta jest dla widza niezupełnie zrozumiała ze względu na jej sprzeczne założenia: klasyczna prostota formy i barokowa pompa-} tyczność wystroju. Te sprzeczne tendencje zamknął Pascal w unifL kującej formule: esprit dc geometrie i esprit de finanse [duch geometrii i duch wrażliwości]. Toteż w filozofii Pascala i w rozważaniach Moliera na temat Mignardowskiej kopuły klasztoru Val-dc--Grace przejawia się to, co współcześni historycy literatury nazywają klasycyzmem barokowym.

|

7. MIĘDZY LITERATURĄ A SZTUKĄ ISTNIEJĄ STALE, OSTRE i    I BEZSPORNE LINIE GRANICZNE

Z faktu, iż stosunkowo mała lic/.ba dziel sztuki wymaga interpretacji przy pomocy literatury,.. gdy tymczasem wiole różnych technik" literackich wywodzi się z plastyki, łatwo wysnuć wniosek, iż transpozycja kategorii sztuki jest jednokierunkowa, lecz wiośnie kierunek wiodący ku literaturze jest jednym z najbardziej żywót-j • nych jej współczynników i dlatego stanowi główny temat niniejszego studium. Nawet jednak i to naśladownictwa i transpozycje ograniczone są prawami, jakie ustanowił Lessing w swym I*iokocmie_t określając granice między poezją a malarstwem, a prawa te wciąż są ważne. Porównując reszto przykładów, zilustrujemy poprawność starego, lecz klasycznego twierdzenia Lessinga. Jego własny przykład z zakresu sztuki: postaci ubranej, gdzie wszystkie szczegóły ukazane są symultanicznie, i postaci stopniowo ubierającej sit,* — znajduje potwierdzenie w królewsko przybranych gotyckich rzeźbach figuralnych, a w literaturze narracyjnej i dydaktycznej — wi» współczesnych opisach pań wybierających się na ucztę lub do kościoła.

Sceny z natury o tematyce mitologicznej powtarzają się aż do znudzenia, począwszy od sztuki greckiej aż po francuski klasycyzm. Mitologia natury nie stała się jednak nigdy adekwatnym środkiem wyrażania treści symbolicznych w malarstwie; inaczej w literaturze, gdzie La Fontaine odkrył, iż w społeczeństwie, które nie posiada grecko-rzymskich pojęć mitologicznych, można to zrobić tylko z ironicznym dystansem.

Charles Le Brun jako malarz może wydobyć mistyczny ^en* śmierci Cirry stena na l&iifźu tylko dzięki !: mu. że */M*:lepu|e InrtaMo

~~    »rv*- -r- -; jsy.    • - . s-■•••«    w.-    • .    *•    ------