logopedia(mowa ) Minczkiewicz 6

♦

Język (4)

Przekaz (1) poprzez

a)    mówienie

b)    pisanie

c)    sygnalizowanie

Odbiór(3)

poprzez

a)    słuch (wzrok

b)    wzrok, (czucie)

c)    słuch, wzrok.

czucie

lnforrnacja(2) w postaci

a)    tekstu słownego

b)    tekstu-zapisu (pismem normalnym, brajlem)

c)    tekstu sygnalizowanego (palcówką morsem, semaforem)

W\ i win i-iii luli | u • Hlultlrm mówienia jest tekst albo .wypowiedź nió-winna ll«iiihY.nn|. Tekst (wypowiedź) jest wytworem indywidualnym, po-si.i«l.ij;jrym substancję foniczną zbudowaną z dwu płaszczyzn: niepodzielnej płaszczyzny suprasegmen tajnej (melodia, akcent i rytm) oraz segmentalnej (głoski). Odpowiedni układ głosek umożliwia budowanie sylab i wyrazów. Przekazywanie informacji może odbywać się również przez pisanie lub różnego rodzaju sygnalizowanie. Każdej z tych czynności odpowiada określony kanał przepływu informacji, który determinuje odmienną posiać tekstu, a więc tekst foniczny, graficzny lub sygnalizowany (b. Kaczmarek 1982. s. '38).

W procesie mówienia informacja przekazywana jest kanałem arty* kulacyjno-sluchowym. przy czym myśl nadawcy realizują narządy mow* ne. dające w elekcie tekst słowny (foniczny). Tekst ten z kolei zostaje przyjęty przez ucho odbiorcy i przekazany do jego kory mózgowej, gdzie następuje rozumienie. W procesie pisania informacja zostaje przekazana odbiorcy kanałem ruchowo-optycznym. Wytworem pisania jest teksł graficzny (napisany), np. list. opis. opowiadanie, sprawozdanie ilp.. który trafiając do odbiorcy zostaje przeczytany, a następnie zrozumiany. W efekcie sygnalizacji powstaje tekst sygnalizowany, np. palcówką, światłem bądź dźwiękiem. Przepływ informacji do odbiorcy następuje zatem, kanałem wzrokowym, słuchowym i czuciowym (dotykiem). Relacje zachodzące między przekazem informacji a jej odbiorem ilustruje' rycina A .

Kolejnym składnikiem mowy jest rozumienie czyli odbiór wypowiedzi. Odbiór wypowiedzi możliwy jest wówczas, gdy słuchacz (rozmówca) usłyszy naszą wypowiedź i uświadomi sobie, co ona znaczy, jakie zawiera myśli. Takie uświadomienie oparte jest na podstawowych procesach myślowych, analizie i syntezie słuchowej. Zarówno mówienie, jak też rozumienie, a więc przekazywanie informacji i jej odbiór, możliwe są tylko wtedy, gdy rozmówcy, tj. nadawca i odbiorca, znają ten sam kod porozumiewania się. ten sam język.

Jeżyk jest czwartym z omawianych składników mowy. Jest on wy l worem społecznym. Język jest systemem dwu klasowym, na który składają się stanowiące jedną klasę symbole samodzielne (wyrazy i związki frazeologiczne) i niesamodzielne (prozodemy. fonemy i mor* futnyl oraz stanowiący drugą klasę układ zasad i reguł gramatycznych. Język jest tworem abstrakcyjnym zmagazynowanym w świadomości ludzi, w ich umysłach. Tak rozumiany zbiór językowy jest „magazynem wewnętrznym' każdego człowieka nieustannie wzbogacanym w miarę zdobywania przez niego nowych doświadczeń. Jęz\ k posiada rakże swój „magazyn zewnętrzny'* o charakterze społecznym. Stanowią go wytwory dorobku kulturalnego (kurhany, tablice, księgi, taśmy mag-

1G

Odbiorca

Nadawca

Ry»'. I. Stosunek mowy tło innych nkiow frimziiniiewuiiui :»i»; oraz w.sj)ól7.al»;żn'i.śr

poszczególny**h j*=*j składników (wg L. Kncznmi ?k. O polskiej logoporlii, w; J-zyk polaki i językoznawstwo polskie w sześć*tzie3ię*:i«>l»<;m niepodległości (UUH--107H), IPH2. a. MU)

netofouowe. płyty gramofonowe itp.). będące bogactwem całej ludzkości, materialnym jej dziedzictwem przekazywanym z pokoleniu na pokolenie.

Język jest zespoleni znaków (kodem), którym posługuje sic; Jana społeczność i który musi sobie przyswoić każdy jej członek, aby rozumiał innych i sam był rozumiany. Jest on zamkniętym zbiorem symboli prnzodycznych (melodia, akcent, rytm), fonicznych (głoski, a w pisaniu - litery), morfieznych (fleksja), leksykalnych (słowa), frazeologicznych (zwroty) oraz układem zasad gramatycznych, według których budujemy i odbieramy (odczytujemy, rozumiemy) teksty. Język rozwija się historycznie i jest zjawiskiem społecznym, sama natomiast czynność mówienia jest kategorią fizjologiczną i psychologiczna (por. L. Kaczmarek 1982. s. 32: Z. Kordyl 1968). Zdolność językowego porozumiewania się należy do cech nabytych i specyficznych człowieka (B. Roclawski. 1983).

17

“-"■•■M.r**-**-.-