logopedia(mowa ) Minczkiewicz

—    Aktualizacja słuchowych śladów wyrazów potrzebnych do zbudowania wypowiedzi {analiza i synteza słuchowa! zależna jest ocl okolicy .skroniowej.

—    Organizacja wypowiedzi polegająca na sensownym łączeniu liniowym głoski — wyrazy — zdania, z zachowaniem reguł gramatycznych, należy do funkcji dolnej części okolicy przedruchowej (okolicy Broca).

—    Wzorce czuciowe głosek związano z ułożeniem narządów mownych. uświadomienie ich ułożenia zależne są od funkcji okolicy zaśrodkowej (soi nes te tyczne*-kinestr tycznej).

—    Funkcje dodatkowego (ruchowego) obszaru mowy. zlokalizowanego w górnej okolicy przedśrodkowej półkuli dominującej — jak podaje literatura — nie są jeszcze znane. Prawdopodobnie obszar ten pełni funkcje pomocnicze związane z aktualizacja głosek (dźwięków) potrzebnych do zbudowania: sylab, wyrazów, wypowiedzeń. Hipotezę tę częściowo potwierdziły moje spostrzeżenia: u dzieci z mechanicznym urazem czaszki w okolicy ciemieniowej ud notowano trudności związane z doborem głosek potrzebnych do zbudowania wyrazów. Dziecko od-poztiawalo przedmiot bądź jego rysunek, znało przeznaczenie przedmiotu. jak również wzór wyrazu nazywającego, niektóre jednak głoski byty przez nie. zniekształcane lub upuszczane. Badane osoby zachowały się tak. jakby usiłowały sobie ..coś" przypomnieć, le.cz do efektu nie dochodziły (zol). Literatura. E. M. 1986).

ROZUMIENIE — ODBIÓR

Odbiór - rozumienie należy łączyć ze słyszeniem dźwięków mowy (analizą i syntezą) oraz powiązaniem ich z określoną treścią. Percepcja wypowiedzi (rozumienie) uzależniona jest od złożonego układu funkcjonalnego. w którym istotne znaczenie mają:

—    .słyszalność dźwięków mowy (przy sprawnym narządzie słuchu).

—    umiejętność różnicowania głosek (analiza i synteza), związana z funkcją ośrodka Wernickiego - zlokalizowanego w okolicy górnego z wc\j u s k i vm ioweg*>.

—    pamięć słuchowa werbalna (zdolność zatrzymywania w pamięci ciągu wyrazów połączonych związkami Iogiczno-gramatycznymi) oraz zdolność różnicowania wyrazów, zależne prawdopodobnie od funkcji środkowej części okolicy skroniowej.

—    umiejętność znaczeniowego różnicowania wyrazów (zdań) w zależności od kontekstu i związków logiczno-gramatycznych związana z funkcją * łkoliey ciemieniowo-potyliczncj.

—    proces autokontroli wymawianiowej, dokonywanej przez osobę mówiącą (w toku wypowiedzi popełniony błąd. dostrzeżony słuchowo.

bywa natychmiast korygowany) oraz w proces myślowy (obróbka umysłowa , - budowanie planów, zamierzeń, rozwiązań).

W procesie mowy dużą rolę odgrywa także układ kojarzeniowy, umożliwiający powstanie złożonych czynności psychicznych oraz układ po za pi ram i dowy utrzymujący odpowiednie napięcie mięśni (tonus) biorących udział w czynności mówienia (języka, gardłu, krtani itp.j (por.:

I. Styczek 1079; M. Maruszewski 107d; J. Konarski I9L9).

ZAGADNIENIA DO PRZEMYŚLENIA I ĆWICZENIA KONTROLNE

1.    Omówić czynniki kształtowania i rozwoju m«»wy.

2.    Spróbuj ustalić ..dominację ośrodków mowy" u dziecka w wieku 1 lat. 6 lat i 12 lat. Odnotuj swe spostrzeżenia i uwagi, wyciągnij praktyczne wnioski.

3.    Ośrodki mowy i ich funkcjo.

‘1. Omówić czynności nadawania - mówienia, mając na uwadze złożoność procesu.

29