p162 Chądzyński Region i jego rozwój 07

4.3.1. Dystrykt marshallowski

Wspomniane powyżej koncepcje zostały zaprezentowane przez A. Marshalla pod koniec XIX w., w jego słynnym dziele Principles of econotnics⁴⁸¹, jako efekt wieloletnich badań i rozważań teoretycznych na temat związku „podział pracy - korzyści organizacji". Ten brytyjski ekonomista, zajmując się badaniem skupisk małych firm, m.in. z branży włókienniczej i metalowej (Birmingham, Manchester), zauważył zjawisko korzyści zewnętrznych, wynikających z aglomeracji firm powiązanych kooperacją pionową, a jednocześnie silnie konkurujących w ramach tych samych sektorów. JUX~wieczne okręgi przemysłowe⁴⁸⁸ opisane przez A. Marshalla były systemami małych spółek, bazującymi na produkcji rzemieślniczej, wyspecjalizowanymi w produkcji określonego zestawu wyrobów, połączonymi ze sobą gęstymi sieciami podwykonawców, zorganizowanymi częstokroć na zasadzie powiązań rodzinnych, zależnymi od wyjściowych kapitałów nagromadzonych w obrębie danej społeczności lokalnej i zdolnymi do produkcji wyrobów zaspokajających określone, zindywidualizowane potrzeby, często o charakterze luksusowym”⁴⁸⁹. Na podstawie tych obserwacji Marshall rozwinął ideę, wg której rosnąca wydajność jest nie tylko wynikiem korzyści skali realizowanych przez duże przedsiębiorstwo, ale równie dobrze może być osiągnięta właśnie przez korzyści aglomeracji i organizacji wygenerowane przez dystrykt przemysłowy, jako skupisko małych kooperujących ze sobą firm.

Zdaniem A. Marshalla, w gospodarce rozwój przejawia się w coraz większej specjalizacji zarówno całych przedsiębiorstw, jak i ich poszczególnych pracowników, organizacja produkcji zwiększa wydajność pracy. „Ta zasadnicza jakość znajduje wyraz w ogólnym prawidle (w którym nie ma zbyt wiele wyjątków), że rozwój organizmu zarówno fizycznego, jak społecznego związany jest z wzrastającym podziałem czynności pomiędzy różne części organizmu z jednej strony i z coraz bardziej ścisłym powiązaniem części pomiędzy sobą z drugiej strony. Każda poszczególna część coraz mniej i mniej wystarcza sobie, coraz bardziej i bardziej dobrostan jej zależy od innych części, tak iż wszelkie zaburzenie w jednej z części wysoko rozwiniętego organizmu oddziaływa również na inne”⁴⁹⁰.

⁴⁸⁷    A. Marshall, Principles of economics, Macmillan, London 1890, przekład polski C. Znamierowski, Zasady ekonomiki, Wydawnictwo M. Arcta, Warszawa 1925.

⁴⁸⁸    W literaturze przedmiotu używa się częściej pojęcia - dystrykt przemysłowy. Różnica wynika jedynie z rozbieżności w tłumaczeniu słów: an industrial district (ang.), dis trel to industriale (wł.) i ledistrict industriel (fe).

⁴⁸⁹    P. Cooke, Industrial districts. innowation networks and economic exellence, [w:] A. Kukliński (red.), Babic Europę in the perspective of global change, Europę 2010 Senes, Euro pean Institute for Regional and Local Deve-lopment, University of Warsaw, Warszawa 1995, s. 387-391, cyt. za J. Grzeszczak, Bieguny wzrostu a fonty przestrzeni spolaryzowanej, PAN Prace Geograficzne nr 173, Wydawnictwo Continuo, Wrocław 1999, s. 36.

⁴⁹⁰    A. Marshall, Principles of..., t. 1, s. 235.