p57 Chądzyński Region i jego rozwój 07

dziejów ludzkich, przejście od praspołeczeństwa przez niewolnictwo, feudalizm, kapitalizm do socjalizmu i komunizmu. Rozwój dziejowy opiera się na rozwoju produkcji¹⁴⁰. Materializm dialektyczny został zbudowany jako opozycja dla kapitalizmu, stąd podważa najważniejszą zasadę systemu rynkowego, mianowicie, istnienie indywidualnej, prywatnej własności¹⁴¹.

Typowym modelem fazowym jest także koncepcja tzw. długich fal w rozwoju gospodarczym zaproponowana w modelu NJ). Kondratiewa. Autor prezentując fazowe ujęcia rozwoju gospodarczego zwrócił uwagę na występowanie długich cykli koniunkturalnych, gdzie poszczególne fale koniunkturalne trwają ok. 50 do 60 lat¹⁴². To odmienne spojrzenie na zagadnienia wzrostu gospodarczego doprowadziło do wyłonienia się dwóch odrębnych kierunków badań w zakresie historii rozwoju gospodarek. W ramach pierwszego kierunku fale koniunkturalne interpretuje się jako wynik naturalnych i monetarnych sil oddziałujących na gospodarkę (opierając się determinującej roli cen w handlu światowym). Natomiast drugi kierunek wskazuje na istnienie silnej relacji między cyklami koniunkturalnymi a pojawianiem się innowacji. To właśnie innowacje są czynnikiem odpowiedzialnym za zmiany strukturalne gospodarek. W tym ujęciu wskazuje się na istnienie pozaekonomicznych determinantów wzrostu gospodarczego¹⁴³.

Koncepcja cyklu życia produktów zakłada natomiast, że produkty podlegają procesowi .starzenia się". Cykl życia produktów składa się z następujących faz rozwoju: rozwój i wdrażanie, wzrost, dojrzałość, opadanie. Faza wstępna życia produkt wymaga istnienia potencjału innowacyjnego (ośrodków badawczych, infrastruktury intelektualnej, kapitału ryzyka, klimatu przedsiębiorczości). Cechy te posiadają zazwyczaj centra miejsko-przemysłowe. Z upływem czasu produkty starzeją się, przestają być udoskonalane, a ich wytwarzanie staje się coraz bardziej standardowe i zautomatyzowane. Wówczas ich produkcja przenoszona jest z ośrodków centralnych do otaczających je ośrodków peryferyjnych. Z koncepcją tą związana jest także teoria Hecksche-ra-Ohlina, nazywająca produkty nowo powstałe wysokoinnowacyjnymi dobrami Schumpetera, natomiast produkty angażujące duże nakłady pracy, powstające w regionach o dużych zasobach siły roboczej dobrami Heckschera-Ohlina¹⁴⁴.

** Szerzej: J.J. Wiatr, Marksistowska teoria rozwoju społecznego. Książka i Wiedza 1973; Lange O., Ekonomia polityczna Tom I, II, PWN, Warszawa 1966.

⁴¹ Na gruncie tej teorii swoją koncepcję rozwoju regionalnego rozwinął również S. Amin, wskazując, iż światowy system ekonomiczny dzieli się na dwa bieguny: .centrum* rozwoju zawłaszczające zasoby licznych .peryferii*. Niedorozwój i zacofanie nie wynika ani z opóźnienia krajów biednych, ani z uwarunkowań kulturowych, a jest efektem stałego transferu między .centrum* a .peryferią*. Zjawiska te nazwano wymiarem .polaryzującym' kapitalizmu. G. Benko, La science regionale, serie Que sais-je? PUF 1998, s. 68. ^lłJ Szerzej: P. Drucker, Innowacja i przedsiębiorczość. Praktyka i zasady, PWE, Warszawa 1992. s. 14-16. ^m Szerzej: M. Klepka [hasło: cykle kondratiewa], Innowacje i transfer technologii. Słownik pojęć, pod red.

K.B. Matusiaka, Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości, Warszawa 2005.

¹⁴⁴ S.L Bagdziński. W. Kosiedowski, M. Marszałkowska, Ekonomiczne założenia.... op. di., 1995, s. 65