28
i duszę oddziałać, w przypuszczeniu, że domowe stosunki były normalne i zdrowe. Gdyż:
a) w rodzinie łączą się razem wszystkie warunki wychowawcze: pielęgnowanie, karność, nauka, przyzwyczajanie, przykład, naturalne i nadnaturalne środki, jest to właściwa koncentracya nauki i wychowania, a ponieważ bywa udzielaną przez członków rodziny, z1 którymi dziecko zrosło się, przeto przynosi jak najpomyślniejsze skutki.
b) Dziecko znajduje się w najsposobniejszym do kształcenia się wieku, a rodzice posiadają je od początku jego bytu. Go działają, działają ze skutkiem; co zaniedbają, później prawie już nie da się uzupełnić. Rodzina więc kładzie podwaliny pod całe przyszłe życie młodego obywatela tego świata, pod jego szczęście, albo niedolę.
2. W rodzinie są rodzice naturalnymi wychowawcami dzieci, jakich im Bóg użycza: a) dlatego Bóg włożył im w serce wszelką inną miłość ziemską przewyższającą, miłość rodzicielską, odbicie Jego własnej miłości Ojcowskiej i wyposażył ich wszystkimi naturalnymi darami, ażeby mogli tym obowiązkom sprostać; b) dlatego uczynił dziecko zawisłem we wszystkich kierunkach od rodziców, tak że ono całkowicie od nich zależy; c) dlatego Chrystus podniósł małżeństwo do godności sakramentu i wyposażył je mnóstwem łask nadnaturalnych temu stanowi potrzebnych: d) dlatego dał im w świętej Rodzinie wspaniały i powabny wzór; e) dlatego Bóg czuwa tak troskliwie przez Swój święty kościół nad nierozerwalnością i świętością małżeństwa.
Wychowanie przeto jest bezwarunkowym obowiązkiem i nie dającem się zaprzeczyć prawem rodziców. Już prawo naturalne ale też i pozytywne Boskie prawo wrażają im w serce to zadanie; przeto ich prawo wychowawcze jest pier-wotnem, bezpośrednio od Boga im nadanem, a to tak przez stworzenie, jak i przez pozytywne prawo. Ba nawet ich własne szczęście i dobro ich dzieci, jako też bliższych i dalszych kół społecznych zawisło od sumiennego rozwiązania ich zadania wychowawczego. Są przeto odpowiedzialni już przed ludzkiem społeczeństwem za fizyczne i duchowe wychowanie swoich dzieci, lecz będą musieli także zdać ścisły rachunek