page0654

646

Rzeźbiarstwo

tak dalece, że pod tym względem przyznawano im nawet przed Grekami pierwszeństwo. W Rzymie zastąpili starych etruskich mistrzów artyści greccy. Pierwszy wiek panowania cesarzóvv rzymskich, jest epoką w której Rzym zapatrując się na wzory przesiedlonej doń sztuki greckiej, wydał najpiękniejsze rzeźby utwory; najznakomitszem arcydziełem z owego czasu jest słynny posąg Apollina zwanego Belwederskim. Obok tego naśladowania wykształcił się jednakże właściwy styl rzymski, zalecający się ruchem życia i rzeczywistością historyczną, szczęśliwie zastosowany do publicznych dziejowych pomników, z których przytaczamy arkadę Tytusa i kolumnę Trajaną. Za Iladryjaua starożytna sztuka rzeźby ostatnim już zajaśniała blaskiem; później szybko zaczęła chylić się do upadku, a pod Konstantynem Wielkim wyrodziła się zupełnie. Równocześnie ukazują się pierwsze objawy rzeźbiarstwa ehrześcijanskiego. Ponieważ w pierwiastkach sztuki chrześcijańskiej malarstwo, zaraz z początku głównie występuje jako rodzaj sztuki pomnikowej, rzeźba podrzędną przybiera tu role, używaną była przeto po większej części tylko do przyozdobienia. Później pilnie uprawiano rzeźbiarstwo w Konstantynopolu; jednakże sztuka by-zantyuska nieożywiona ogniem natchnienia, ulegając surowym, ścisłym przepisom, nie wzniosła się wysoko. Ubiegano się głównie, jak w czasach odległej starożytności Wschodu, za wystawnością i przepychem ozdób; a w czasach Karola Wielkiego, świątynie Zachodu były także podobnemi upiększeniami przepełnione. Po^chmurnych czasach pierwszych Wieków Średnich, obudził się na zachodzie popęd do samodzielnej twórczości, najprzód w Niemczech, gdzie już w XI wieku ze spiżu, a w XII i XIII wiekach z kamienia dość ważne wykonywano piaee. Mianowicie kraje Saskie posiadały znakomite i godne uwagi, tego rodzaju dzieła, w których styl, lubo na podstawie byzantyńskiej, do wysokiej wydoskonalił się piękności. Prawdopodobnie szkoła ta saska wpłynęła wiele na twórczość Nicola Pisano, który w połowie XII wieku z niskiego stopnia ówczesnej sztuki rzeźbiarskiej we Włoszech, wzniósł się do dzieł szczytnych i powszechnie słynnych. Pierwsze j go prace noszą piętno sztuki chrześcijańskiej; później zwrócił się więcej ku wzorom starożytności. Okres gotyckiego stylu budowy musiał koniecznie oddziałać na sztukę rzeźbiarską; z wznowionego popędu duchowego, z nowych pojęć i natchnienia, powstały odmiennego rodzaju utwory. Z tego czasu zajmujące istnieją prace w Niemczech, jako to w kościołach w Trewirze, Bambergu, Freiburgu i Strasburgu, lecz co do artystów utrzymało się tylko w pamięci nazwisko braci Schonhofer w Norymbergii. Z początku XV wieku znajdują się rzeźby niemieckie zadziwiającej piękności, mianowicie w Kolonii. Szczególny rodzaj snycerstwa niemieckiego stanowią, jako ozdoby ołtarzowe, postacie z drzewa rznięte, z pozłacanemi szatami i ciałem barwą naturalną powleczonem. We Włoszech upowszechnił się styl germański Giovanni’ego Pisano, syna wyżej wymienionego Mikołaja. Obok niego odznaczali się Andrea Pisano, Orcagna i inni, należący do najznakomitszej w owym czasie szkoły rzeźbiarstwa toskańskiej. W czasie odrodzenia sztuki plastycznej we Włoszech w^r początku XV wieku, przyezem usilnie oddawano się badaniom natury i sztuki starożytnej, znów się najczynniejszą działalnością odznaczyła Toskanija. Głównymi przedstawicielami dążności tych byli: Jacopo della Quereia, Lorenzo Ghiberti, Luca della Robbia i Donatello. Do najwyższego szczytu doskonałości wzniosło się we Włoszech rzeźbiarstwo w początku XVI wieku, w owej świetnej epoce rozwoju nowszej sztuki,' zwanej wiekiem Leona X. Wspaniała pownga ukazuje się w dziełach Florentczyków Giov. Fr. Rustici i Andrea Contucci; potężniejszy jeszcze genijusz tchnie