23

94

r

mc były przez Dłuską badane pod tym względem, tak więc kryterium akustyczne nic może być brane pod uwagę.

Zwróćmy z kolei uwago na kryteria artykulacyjnc Omawiane głoski są dźwięczne i to łączy je z samogłoskami. Pod względem stopnia zbliżenia narządów mowy są otwarte, a to także jest cecha samogłosek. Kryterium udziału jamy nosowej lub jego brak stosuje się zarówno do samogłosek, jak i spółgłosek, tak więc mc wniesie ono nic nowego do naszych rozważań. Kiedy spróbujemy wziąć pod uwagę kryterium miejsca artykulacji, odnoszące się do spółgłosek, to okaże się. że głoski [jJ i j mogą byc traktowane juko środkowojęzykowc - między językiem a podniebieniem twardym tworzy się otwarcie mniejsze niż przy samogłoskach, jednak mc na tyk małe, by nazywać je szczeliną Trudnej według tego kryterium sklasyfikować głoski (y| i |u] Można mówić o wargowości omawianych głosek -z uwagi na zaokrąglenie warg - oraz • rzecz paradoksalna * o tylnojęzyko-wosci, ponieważ podczas wymieniania («) i [u) wznosi się tył języka ku podniebieniu twardemu Znów mc możemy więc mówić o przydatności spółgłoskowego kryterium miejscu artykulacji dla opisu półspółgłosek

Łatwiej mówić o miękkości (jJ i |^J (środek języka uczestniczy w artykulacji) oraz o twardości |u| i (u] lśrodek języka nic uczestniczy w artykulacji), co pozwala zaliczyć umawiane głoski do spółgłosek

Sprawa jest jednak bardziei skomplikowana, ponieważ okazuje się. że głosk' ful. [u|. (jj, 11J można też sklasyfikować według kryteriów sa-

T

mogloskowych Głoska lu] jest ustna, wysoka, wąska, tylna i okrągła jak [u], choć wszystkie ic cechy - poza ustnoscią posiada w większym stopniu.

Głosce [ij] możemy przypisać Ic same cechy poza jedną: [y | jest nosowe. Z kolei głoska [jj jest ustna, wysoka, wąska, przednia i płaska ink |i). ale wszystkie te cechy - oprócz ustności - mają u głoski |j^J większe natężenie Podobnie sklasyfikujemy głoską |^J. która w odróżnieniu od |j[j jest nosowa. Tak więc mamy fu argument na samogłoskowość opisywanych głosek.

W świetle omówionych cech nie można głosek [ i |. | ij, (ul. |u) jednoznacznie zaliczyć ani do spółgłosek, ani do samogłosek. Styd oddzielne ich potraktowanie. Na temat omówionych tu głosek piszą m.in. M. Dłuska (1983. s.l 12-116) i B. Wierzchowska (1971, s.122-123 i 127-128)