pdl3

stosunkiem do zjawiska wiru powietrznego. Fakt ten bardzo wyraźnie uwidoczniony został w samych wypowiedziach informatorów:

„Wydarzyło się to ok. 1930 r. Wichur zaskoczył mnie przy kopaniu ziemniaków. Nadleciał od tyłu, podciął nogi i uniósł w górę. Przerażona, przez chwilę myślałam, że to już koniec, i zaczęłam głośno prosić Matkę Boską o ratunek. Wtedy wichur puścił mniej łagodnie postawił na ziemi, tak że nic mi się nie stało“ (AKE UMCS, 68).

„Jeżeli ludzie zorientowali się, że taki diabeł leci, to żegnali się. Był też inny sposób na odwrócenie wiatru. Oto on. Gospodarz staje na siekierze, a kobieta żegna się i mówi: «Wiatereczku drogi, idź na bory, idź na lasy, gdzie słońce nie dochodzi, gdzie się nic nie rodzi, gdzie wiatry nie dowiewają, gdzie ptaszki nie śpiewają** i potem odmawia «Zdrowaś Mario»>“ (AKE UMCS,

1120).

„Raz szłam z siostrą, naraz słyszymy za sobą jakieś warczenie. Obróciłyśmy się i właśnie spostrzegłyśmy, że zbliża się drogą ten wiatr, co się kręci. Przeżegnałyśmy się natychmiast, a on poszedł w drugą stronę“ (AKE UMCS. 1145).

W wierzeniach pasterzy tatrzańskich wyobrażenia demonów gwałtownego wiatru i wiru powietrznego najczęściej utożsamiane są z duszami potępieńców i wisielców. „...Aby (ten) wiater ustał, trza mu wynieść mąki i soli święconej na węgieł, jak on to zdmuchnie i weźnie se, to wte przestaje wiać, a idzie ku indziej. Wtedy już możno watrę złożyć i strawę uwarzyć. Kto mu nie dać — ogień zduchnie abo wodom zaleje. Abo na despekt zobyrta sytko naobkoło. Z takim to źle zacynać. Na drodze cłeka pozna i po zapachu i takiemu nie popuści" (B. Bazińska, s. 88). Wierzono także, iż dusze ludzi powieszonych nie tylko władają silnymi wichrami, ale także sprowadzają na ziemię ulewne i długotrwałe deszcze.

Demony

chmur burzowych i gradowych

Wśród wyobrażeń z kręgu demonologii atmosferycznej za szczególnie złośliwie ustosunkowane do ludzi uważane były demony chmur burzowych i gradowych. Wyobrażeniom tym przypisywanp sprowadzanie burz, ulewnych deszczy i opadów gradowych, a także długotrwałe powstrzymywanie opadów deszczu i tym samym przyczynianie się do klęsk suszy. Uważano, iż od kaprysów danych istot demonicznych w dużym stopniu uzależnione są zbiory płodów rolnych, jak również bezpieczeństwo domów i budynków gospodarskich narażonych na pożary wywoływane od uderzeń piorunów. Stąd też mieszkańcy wsi wiele uwagi poświęcali walce z tymi demonami i poszukiwaniu jak naj-

56