PICT5868

na oceny ustalają jednoznaczne i jedynie dopuszczalne w danym przypadku sposoby. w jakich wolno oceniać osoby badane pod względem interesującej nas cechy Zadaniem osoby oceniającej jest wybór jednego spośród ustalonych z. gór)' kryteriów oceny.

Sposoby przedstawiania ocenianej cechy

Wartość skali ocen zależy zarówno od sposobu przedstawienia danej cechy lub zespołu cech. w zakresie których pragniemy dokonań oceny, jak również od sposobu, w jakim wyrażone zostały poszczególne kryteria oceny.

Cechę przedstawiamy zwykle w postaci jej:

1)    nazwy.

2)    definicji, określającej ogólne znaczenie danej cechy,

3)    definicji, określającej w sposób bardziej skonkretyzowany ocenianą cechę (z dokładnym podaniem warunków i sytuacji, w jakich można ich oczekiwać) lub

4)    dokładnego uszczegółowienia nazwy cechy w formie wyliczenia różnych zachowań, w jakich może się ona przejawiać.

Tak więc oceniając np. „zachowanie prospołeczne”, można ograniczyć się do tej właśnie nazwy bądź posłużyć się ogólnym określeniem zachowania prospołecznego jako świadomego, dobrowolnego i w miarę bezinteresownego niesienia innym pomocy bądź też bardziej szczegółowym jego zdefiniowaniem, odnosząc zachowanie to do konkretnych osób oraz warunków i sytuacji, w jakich ma się zamiar je ocenić. Można mieć wówczas na uwadze np. gotowość uczniów do przychodzenia swym kolegom (koleżankom) z klasy z pomocą na lekcjach i przerwach międzyłckcyjnych, w tym zwłaszcza w sytuacji, kiedy sami nic są w stanic sobie pomóc. Najlepszy wydaje się jednak czwarty zasygnalizowany wcześniej sposób przedstawiania ocenianej cechy. W przypadku takim ocenie podlega nic zachowanie prospołeczne w jego ogólnym lub bliżej sprecyzowanym rozumieniu, lecz poszczególne sposoby czy różne aspekty (kategorie) zachowania prospołecznego uczniów. Stanowić mogą one następujący rejestr cech ucznia zachowującego się prospołecznie:

—    Pociesza innych, gdy otrzymują złe oceny;

—    Pomaga uczniom słabszym w nauce;

—    Reaguje na złe postępowanie kolegów (koleżanek), zwraca im uwagę;

—    Potrafi wybaczyć;

- Staje w obronie kolegi (koleżanki);

Dzieli się z innymi śniadaniem;

—    Nic błaznuje, nic popisuje się.

Uwzględnione w powyższym wykazie kategorie zachowania się prospołecznego ucznia nic wyczerpują bynajmniej wszystkich możliwych przejawów takic-

go zachowania. Rejestr ten można wzbogacić lub też odpowiednio zredukować w zależności, od celu, jaki postawiliśmy sobie w przeprowadzanych badaniach. Podobnie postąpić możemy, gdy zamierzamy poznać istniejące wśród nauczycieli. a także dzieci i młodzieży, opinie w sprawie zdyscyplinowania, zdolności przewodzenia, zachowań asertywnych lub postaw altruistycznych uczniów itp.

Stopnic skali

Drugim, istotnie ważnym elementem omawianej tu metody są jak już wiemy - kryteria oceny, czyli stopnic lub poziomy zastosowanej skali. Istnieją ró/nc sposoby, w jakich stopnie lub poziomy skali mogą być przedstawione. Można przedstawić je m.in.:

1)    za pomocą cyfr. np. I 3, 1-5 lub 1 7 itp.,

2)    według częstości pojawienia się badanej cechy: „zawsze”, „często", „rzadko". „bardzo rzadko”, „nigdy".

3)    według przysługującej jej jakości: „bardzo dobra", „dobra", „przeciętna", „mniej niż przeciętna", „zła",

4)    za pomocą nazwisk, znanych dobrze osobom oceniającym.

5)    za pomocą opisu zachowań, przedstawiających różny poziom nasycenia danej cechy.

Każdy /. powyższych i innych skal ocen konstytuuje określony ich rodzaj, np. skale przestawiane za pomocą cyfr tworzą tzw. skale numeryczne, a wedle sposobu lub częstości określonej cechy — skale przymiotnikowe.

W przypadku oceniania więcej niż jednej osoby zaleca się, aby każdą z nich najpierw ocenić zgodnie / tą samą skalą oceny, następnie drugą, później trzecią i tak kolejno aż do uwzględnienia wszystkich skal przewidzianych w zastosowanej metodzie szacowania. Jeśli natomiast skalami ocen objęci są zarówno chłopcy, jak i dziewczęta, to rozpoczyna się od oceniania najpierw dziewcząt, a następnie chłopców lub vicc\ersa. Także i w tym przypadku wszystkie z osób objętych badaniami oceniamy najpierw pod jednym względem, a następnie kolejno pod pozostałymi względami. W obu grupach wymieniamy zazwyczaj osoby oceniane w porządku alfabetycznym.

Rozumianą w ten sposób metodę szacowania wykorzystuje się nic tylko przy protokołowaniu danych obserwacyjnych. Ma ona także szersze zastosowanie, co wystarczająco upoważnia do nadania jej charakteru samodzielnej metody badań pedagogicznych. Za taką uznaje się ją w niniejszym rozdziale, pomimo iż często stanowi część składową również innych — poza obserwacją — metod badań, jak np. metody sondażu czy testów osiągnięć szkolnych.