WA30881 I902 SZSTEMATZCYNZ KURS8 I djvu

165

ruchliwy, chociaż mało nieraz zindywidualizowany w porównaniu z rasami wybrzeżnemi i nawet gór-skiemi (z wyjątkiem pasterzy Sahary).

Stepy azjatyckie nie znają przeszkód i nie rozgraniczają obszarów na wyraźne dzielnice. Przestrzeń, wolna we wszystkich kierunkach, zapewnia człowiekowi swobodę ruchów, z której on sowicie korzysta. „Wiatr roznosi człowieka w^r stepie, jako drobny piasek morski^u, powiada Kirgiz, i nie tylko człowieka, ale i jego łączność społeczną. To samo plemię turkiestańskie według jednego źródła liczy 15, według innego 400 tysięcy głów. Fakt ten wymownie świadczy o niedostateczności spoidła społecznego w stepach: najmniejsza kłótnia pomiędzy rodami wystarcza do zerwania stosunków łączności, potrzeba wojenna—do ich nawiązania. Stepy nie wznoszą przeszkód pomiędzy ludźmi; owszem, sprzyjają zbliżeniu różnych grup i ujednostajnieniu ich pod względem kulturalnym i antropologicznym. Na ruchliwość koczowników azjatyckich rzuca światło wyjście Kałmuków z Kosji w r. 1771. Nadwołżański odłam tego plemienia postanowił oddać się pod opiekę Chin. W tajemnicy przed władzami rosyjskiemi wyrusza on pojedyńczemi oddziałami po 15—20 tysięcy kobiet, starców i dzieci, każdy pod osłoną 10 tysięcy jazdy, a 80 tysięcy doborowych wojowników zamyka pochód. Z obawy pogoni przechodzą w pierwszym tygodniu sto mil. Zmęczone zwierzęta padają, zaczyna braknąć mleka nawet dla dzieci, a tymczasem kozacy, Kirgizi i Baszkirowie zastępu-