23392 str 034 035 (2)

9.    „Rada Najwyższa Narodowa stanowi, iż każdy żołnierz Rzeczypospolitej, zasłużony bądź przez to, iż poniósł rany, stawając mężnie przeciw nieprzyjacielowi, bądź przez to, iż wiernie aż do końca wojny teraźniejszej w służbie wojskowej wytrwa, mieć będzie nagrodę w nadaniu sobie ziemi na wieczne dziedzictwo.” (1794)

10.    „Zważywszy, że zrzucenie obcego jarzma wymaga jak największej liczby walczących i nikt od pełnienia służby wojskowej wymówić się nie może [...] postanowił i stanowi: Art. 1. Chałupnicy, zagrodnicy, komornicy, parobcy i w ogóle wszyscy obywatele z zarobku jedynie utrzymanie mający, którzy powołani do broni, w szeregach wojska narodowego za Ojczyznę walczyć będą, otrzymają, a w razie ich śmierci, żony i dzieci, na własność po ukończeniu wojny z dóbr narodowych dział gruntu najmniej mórg trzy przestrzeni zawierający.” (1863)

15. ŻYWIĄ I BRONIĄ

W XVII wieku Szymon Starowolski pisał, że szlachcic „powinien państwa bronić", lud zaś „rolę sprawować i rzemiosła rozmaitego pilnować”. Był to program feudałów, którzy bali się uzbrojonego ludu, a swoją uprzywilejowaną pozycję chcieli legitymować tym, że są jedynymi obrońcami ojczyzny. Prawda wyglądała wszakże inaczej: we wszystkich okresach dawnej Polski lud nie tylko ją żywił, ale i bronił.

1.    Na jakim sztandarze wojskowym znalazły się słowa „żywią y bronią”?

2.    Narok, narzaz, obrzaz, odpór, pogoń, przesieka, przewód, stan, stróża — które z tych powinności chłopskich dotyczyły obronności kraju?

3.    Czym Jan Kazimierz uzasadniał swoją deklarację („postaram się lud w moim królestwie od wszelkich obciążeń i niesprawiedliwego ucisku uwolnić”) zawartą w tzw. ślubach lwowskich?

4.    Jaki był skład społeczny kopii rycerskiej?

5.    Czym zasłynęła w 1624 roku wieś Nowosielce?

6.    Kto stawiał Szwedom opór w Puszczy Zielonej na początku XVIII wieku?

7.    Dlaczego niektóre baszty w miastach polskich nazywano Szewską, Ciesielską, Młynarską?

8.    Wymień trzy przypadki walk o Warszawę, w których wybitną rolę odegrał plebs miejski.

9.    Które z miast śląskich wsławiło się za Bolesława Krzywoustego bohaterską i zarazem skuteczną obroną przed Niemcami?

10.    Jaka formacja wojskowa z okresu naszych powstań narodowych była wybitnie chłopska?

3* 35