26694 SWScan00107

58 PODSTAWOWE POJĘCIA 1 MODELE

tylko do transmisji sygnałów w układach technicznych (jak telefon czy telegraf), gdyż autor pracował dla laboratorium Bell Telephone.

Model swój Shannon, przy pomocy Warrena Weavera, przedstawił na następującym schemacie (zob. rysunek 7).

Źródło

informacji

\\

W

W

\\

Kanał

//

//

//

//

Adresat

Nadajnik

Nadany

sygnał

w w w w w U

//

//

//

jj Odebrany U sygnał

Odbiornik Przekaz

Źródło

zakłóceń

Rys. 7. Model transmisji sygnału Źródło: Shannon, 1948

Proces rozpoczyna źródło informacji, tworząc przekaz. W następnej fazie przekaz jest przekształcony w sygnał przez nadajnik. Ten sygnał powinien być dostosowany do kanału prowadzącego do odbiornika, a ten rekonstruuje przekaz z odebranego sygnału. I taki przekaz dociera do adresata. Sygnał jest podatny na zakłócenia (szum).

Powyższy schemat został zaadaptowany do analizy komunikowania międzyludzkiego. Po prostu personifikacja nadajnika w nadawcę, a odbiornika w odbiorcę była głównym zabiegiem, jakiego ta adaptaqa wymagała.

Model Shannona, oprócz całkowicie nowego pojęcia szumu (czyli zakłóceń w procesie komunikowania) operuje także, wprawdzie nie ujętymi w rysunku, ale ważnymi, pojęciami pojemności i przepustowości kanału oraz kodu. Ambicją autora było stworzenie modelu na tyle ogólnego, aby stanowił podstawę ilościowej teorii informacji, stosującej się do wszelkiej wymiany informacji, tak między maszynami, jak i między ludźmi. Ta ogólność musiała jednak zostać czymś opłacona - Shannon uzyskał ją rezygnując z włączenia do modelu wszelkich zmiennych semantycznych, psychologicznych i społecznych. Odbiorca w tym modelu jest w gruncie rzeczy jedynie pasywnym adresatem przekazywanych do niego sygnałów, a ponadto jest niejako mechanicznie „podłączony" do źródła informacji. Jego reakcje są z góry zaprogramowane, czyli jedynym problemem badawczym i praktycznym pozostaje wierność przekazu sygnałów, wierność sprowadzona do poziomu dokładności technicznej.

Model topologiczny [Lewin, 1947]

Psycholog społeczny Kurt Lewin wprowadził do analizy procesu komunikowania pojęcie przepływu wiadomości. Uznał, że we wszelkich sytuacjach społecznych przepływ informacji jest zawsze nierównomierny i niecałkowity.

Reguluje go cała seria barier (Lewin nazywał je bramami, gates), które są kontrolowane przez jednostki lub instytucje pełniące rolę odźwiernych (gate--keeperów), przepuszczając pewne informacje, a zatrzymując inne. W procesie komunikowania masowego są nimi redaktorzy naczelni, wydawcy, producenci, właściciele środków masowych itp. Model Lewina przybiera postać graficzną przedstawioną na rysunku 8.

Rys. 8. Model komunikowania jako przepływu informacji Źródło: Lewin, 1947

Podstawowe pytanie dotyczące przepływu informacji odnosi się zatem do działania gate-keeperów, do tego, co oni przepuszczają, a co zatrzymują. Rola gate-keeperów nie sprowadza się wyłącznie do ograniczania dopływu informacji, pełnią oni także funkcję stymulacyjną - zbierając określone informacje i przekazując je pozostałym członkom społeczności.

Modelem przedmiotowym schematu Lewina może być przepływająca rzeka, której bieg regulują śluzy, a tempo - spadki, natomiast wodę przechowują pojemniki retencyjne. W procesie komunikowania społecznego można również wyróżnić pewne ogniska gromadzenia i konserwacji informacji (np. biblioteki, archiwa), które tworzą jakby pamięć zbiorową społeczeństwa (wedle określenia Molesa).

Model dwustopniowego przepływu informacji i opinii

[Katz, Lazarsfeld, 1955]

Badania nad wyborami prezydenckimi w Stanach Zjednoczonych prowadzone przez P. Lazarsfelda i jego współpracowników w latach czterdziestych, dostarczyły materiałów do wysunięcia hipotezy o dwustopniowym przepływie informacji, głoszącej, że treści rozpowszechniane przez środki masowe nie zawsze docierają do masowej publiczności bezpośrednio, ale również za pośrednictwem szczególnej kategorii odbiorców, określanych mianem przywódców opinii (opinion leaders). Model dwustopniowego przepływu można przedstawić na schemacie (zob. rysunek 9).

Problem polega na odróżnieniu dwóch procesów: przekazywania (informacji, w tym poglądów, ocen, opinii) oraz wpływania na postawy i świadomość innych ludzi. Model Katza i Lazarsfelda ujmował te procesy łącznie, z naciskiem na aspekt oddziaływania. Wskazywał zatem na rolę bardziej aktywnych odbiorców jako przywódców opinii publicznej, a nie tylko selekcjo-