44685 Terapia rodzin Namysłowska95

MM Rozdział 17

schizofrenii u jednego z jej członków, niemniej jednak przy dość powierzchownym rozumieniu ideologii terapii rodzin, niektóre rodziny mogły czuć się oskarżone przez terapeutów. Już samo zaproponowanie terapii całej rodziny mogło sugerować, że „coś jest z nami nie w porządku”. Tak więc w latach osiemdziesiątych dało się zaobserwować istotne zmniejszenie roli terapii rodzin w leczeniu schizofrenii, równoległe do zmiany oceny rodzinnego modelu schizofrenii. Równocześnie Brown, Birley i Wing (1972) opublikowali badania, które stworzyły podstawy innego paradygmatu pracy z rodziną osoby chorej na schizofrenię, mianowicie podejścia psychoedukacyjnego. Badacze ci udowodnili, że liczba nawrotów choroby u młodych schizofreników zależy w dużej mierze od atmosfery ich domów. Jeżeli atmosferę tę charakteryzował wysoki poziom ujawnianych emocji (EE) zwłaszcza agresjii i uwikłania emocjonalnego, pacjenci krócej utrzymywali się poza szpitalem psychiatrycznym. Nie będziemy szerzej omawiać zagadnień teoretycznych związanych z tą koncepcją, ponieważ istnieją publikacje na ten temat w języku polskim. Niemniej jednak badania te, wywodzące się z modelu medycznego schizofrenii i teorii podatności na zranienie, stworzyły podstawy innej niż dotychczas pracy z rodzinami osób chorych na schizofrenię. Powstało szereg programów mających na celu pomoc rodzinie w utrzymaniu bardziej neutralnej atmosfery emocjonalnej, zmniejszającej ryzyko nawrotu po powrocie pacjenta do domu. Programy te mieszczą się w szeroko pojętej behawiorałno--poznawczej szkole terapii rodzin. Terapia systemowa, a zwłaszcza klasyczna szkoła mediolańska stawiały sobie za zadanie wyleczenie ze schizofrenii (mówimy tu oczywiście o pierwszym okresie), oddziaływania psychoedukacyjne zaś aspirowały do pomocy rodzinie w przetrwaniu schizofrenii jak najmniejszym kosztem dla pacjenta i jego rodziny.

Istnieje wiele programów psychoedukacyjnych dla rodzin osób chorych na schizofrenię. Omówimy je nieco szerzej, ponieważ nie opisaliśmy ich w rozdziale poświęconym behawioralno-poznawczej terapii rodzin.

Jednym z bardziej znanych jest program Anderson (i wsp. 1980), złożony z 4 podstawowych etapów:

1)    nawiązanie kontaktu z rodziną,

2)    trening umiejętności radzenia sobie z chorobą,

3)    wykorzystanie tego treningu w praktyce i w odniesieniu do konkretnych problemów rodziny,

4) kontynuowanie programu lub jego zakończenie.

Pierwszy etap ma na celu nawiązanie przymierza terapeutycznego z rodziną pozwalającego akceptować propozycje zespołu terapeutycznego. W tym etapie terapeuci zawierają z rodziną kontrakt terapeutyczny, którego celem ma być osiągnięcie jak najrzadszych pobytów pacjenta w szpitalu. Drugi etap to całodniowe zajęcia warsztatowe z rodziną poświęcone dostarczeniu jej podstawowej wiedzy o schizofrenii i sposobach radzenia sobie z objawami oraz stworzeniu systemu podtrzymania dla pacjenta. W tym warsztacie sporo miejsca pozostawia się na pytania i wątpliwości rodziny. W trzecim etapie cała dotychczasowa wiedza rodziny jest przepracowywana w odniesieniu do jej specyficznych potrzeb i konkretnych problemów dotyczących osoby chorej. Zespół terapeutyczny kładzie szczególny nacisk na stopniowy powrót pacjenta do jego przedchorobowych aktywności, tzn. pracy, życia towarzyskiego, rozrywek oraz na wzmocnienie rezerw rodzinnych i sposobów radzenia sobie z chorobą. W tym też etapie identyfikowane są sposoby szybkiego odczytywania i reagowania na objawy nawrotu choroby. W ostatnim etapie rodzina może zakończyć terapię poprzez szereg sesji o charakterze podtrzymującym i utrwalającym zmiany, które już się dokonały lub też, jeśli istnieje taka potrzeba, rozpocząć właściwą terapię rodziny, poświęconą poradzeniu sobie z głębszymi problemami rodzinnymi.

Inny z kolei program psychoedukacyjny, stworzony przez Goldsteina (i wsp. 1978), jest dosyć podobny. Składa się z sześciu sesji z rodziną rozpoczynających się bezpośrednio po wypisaniu pacjenta ze szpitala. Rodzinie dostarczane są podstawowe wiadomości na temat choroby, egzekwowane ich opanowanie oraz dyskutowane są sposoby radzenia sobie z objawami. Zespół terapeutyczny kładzie duży nacisk na nauczenie się przez rodzinę identyfikowania czynników wyzwalających chorobę i zapobieganie ich występowaniu. W programie Libermana (i wsp. 1981) natomiast zespół psychoedukacyjny posługuje się przede wszystkim technikami behawioralnymi, treningiem umiejętności społecz nych w odniesieniu do pacjenta i jego rodziny.

W niektórych instytucjach ta behawioralna terapia rodziny często bywa prowadzona w naturalnych dla rodziny warunkach, tj. w domu W wielu przypadkach programy psychoedukacyjne ewoluują w kierunku rodzinnych grup samopomocy prowadzonych już bez pomocy fachowego personelu. Istnieją także grupy wielorodzinne dla rodzin osób chorych n,i schizofrenię.