49751 plany�ukacyjno zaw młodzieży w stadium eksploracji stronaH 49

Plany edukacyjno-zawodowe młodzieży w stadium eksploracji

dach i drogach do nich prowadzących, przekazywanych w procesie wyboru zawodu, zaś drugie — proces informowania, w którym wyróżnia się takie elementy składowe, jak: nadawca, przekaz, odbiorca⁵'¹.

Pojęcie informacji zawodowej W. Trzeciak definiuje jako informacje związane ze światem pracy, które mają zostać wykorzystane w procesie rozwoju kariery zawodowej, włączając w to wiadomości z zakresu edukacji i zatrudnienia, a także informacje psychospołeczne związane z pracą⁵⁵. Tak rozumiana informacja zawodowa stanowi cały kompleks zagadnień, począwszy od wiedzy o człowieku jako podmiocie oddziaływań doradczych, determinantach podejmowania decyzji, poprzez wiedzę zawodoznawczą, wraz z obszarami związanymi z motywowaniem do aktywności w poszukiwaniu zatrudnienia. Należy jeszcze dodać, że w literaturze spotkać można stanowisko przyjmujące za informację wszelkie sygnały, których źródłem są osoby, rzeczy lub zjawiska. W cym ujęciu wyróżnia sic informacje wzrokowe, słuchowe, dotykowe. Inny sposób rozumienia tego słowa to zjawisko, proces, czyli to, co w życiu codziennym oznacza informowanie¹⁵.

Psycholodzy przypisują informacji działanie regulujące zachowanie człowieka lub jego modyfikację, definiując informację jako „czynność informacyjną"⁵⁷ i przypisując jej wartość „funkcji decyzji”⁵¹. Istnieje zatem ścisła relacja między czynnością informacyjną a sytuacją decyzyjną. Oznacza to, iż wykorzystywanie informacji w sytuacji decyzyjnej jest funkcją decyzji przyporządkowującą każdej wiadomości określone działanie. Dlatego człowiek dobrze poinformowany podejmuje trafne decyzje.

Wśród problemów' istotnych dla poradnictwa zawodowego na plan pierwszy wysuwają się dwa zagadnienia:

1. Psychologiczna analiza zawodu na tle psychologicznej analizy pracy; tu psychologia wiąże się bardzo silnie z zawodoznawstwem.

2. Proces decyzji zawodowej zarysowany na szerokim tle koncepcji osobowości, rozwoju zawodowego.

Wielki problem poradnictwa zawodowego, w którego rozwiązaniu może być przydatna psychologia, łączący te dwa problemy, to problem odpowiedniej informacji zawodowej.

W związku z tym niezbędna jest psychologiczna analiza procesu przyswajania informacji - czynników sprzyjających temu przyswajaniu, selekcji informacji, przetwarzaniu ich. Dla rozwiązania tych problemów przydatna może być teoria czynności i teoria sytuacji trudnych w ujęciu T. Tomaszewskiego.

Ukazując daleko sięgające korzenie koncepcji czynności, T. Tomaszewski nie od razu daje pełną jej definicję. Pisze: „czynności zmierzają do określonego stanu końcowego. Ter. końcowy stan, do którego czynność zmierza, nazywamy jej wynikiem. Czynności odróżniają się cd siebie nawzajem przede wszystkim swoimi wynikami"⁵’. Dopiero w dalszych rozważaniach T. Tomaszewski dochodzi do definicji czynności. „Czynność jest to proces ukierunkowany na osiągnięcie wyniku o strukturze kształtującej się stosownie do warunków tak, że możliwość osiągnięcia wyniku zostaje utrzymana"⁴⁰. Analizuje czynności w^r zależności od ich wyników czy skutków. W pojęciu czynności mieszczą się właściwie wszystkie działania ludzkie wykonywane w różnych zawodach. Istotne dla naszych rozważań jest, że „wyniki różnych czynności mogą być z góry przewidywane przez podmiot działający. Wyniki przewidywano przez podmiot nazywamy celami jego czynności, a same czynniki zmierzające do osiągnięcia wyników przewidywanych czynnościami celowymi''⁴¹. Takie rozumienie czynności jest niezwykle przydatne dla analizy procesu pracy, która ma być właśnie zespołem czynności celowych.

Jedną z cech czynności jest jej struktura, nieprzypadkowe następstwo poszczególnych ogniw czynności. Przez strukturę rozumie się zbiór czynności pozostających ze sobą w odpowiednich stosunkach czasowych i logicznych. To określenie struktury, jak sądzimy, jest zgodne z koncepcją T. Tomaszewskiego.

Oprócz znajomości teorii czynności bardzo ważne są rozważania T. Tomaszewskiego na temat sytuacji trudnych. „Struktura czynności, która w jednych warunkach wystarcza do osiągnięcia wyniku, w innych może być niewystarczająca”⁴². I wtedy mamy do czynienia z sytuacją trudną.

Podziału na pięć grup trudności dokonuje T. Tomaszewski:

— gdy zadanie przekracza krytyczny punkt możliwości podmiotu — mogą tu być zadania, które przekraczają możliwości człowieka normalnego lub gdy człowiek mający je wykonać jest poniżej normy;

— wiążące się ze strukturą zadania, np. przy seryjności czynności wymagających wykonywania zróżnicowanych czynności;

— gdy występuje nieoczekiwana bariera utrudniająca wykonanie zadania (bariery mogą być fizyczne, materialne, ale także społeczne, moralne);

K. Lelińska, Przygotowanie uc2niów do wyboru zawodu metodą zajfć praktycznych. Warszawa 1985, s. 34-35.

⁵⁵ W. Trzeciak. Aktualneproblemy poradnictwa zawodowego i szkolenia bezrobotnych w urzędach pracy, [w] R. Gerlach (red.). Dylematy edukacji zawodnej w końcu XX wieku. Materiały z ogólnopolskiego seminarium naukowego. Bydgoszcz 1997, s. ICO.

'■¹£. Fleming. Unowocześnienie systemu dydaktycznego. Warszawa 1974, s. 72. Por. W. Kobyliński. Organizacja i zarządzanie, cz. I: Profcif.nty organizowaniu. Warszawa 20C0. s. 92.

⁵⁷ A- Bida, Informacja a decyzja. Warszawa 1976, s. 14.

-⁸K. Szaniawski. Pragmatyczna warta# informacji, [w.-]). Kozie! ecki (red.). Problemy psychologii marcma-tycznej. Warszawa 1971. s. 325-347.

T. Tomaszewski, Wstęp do psychologii. Warszawa 1973. s. : 13. ^a Tamże, s. 139.

“ Tanie. s. 116.

“Tamże, s. 124.